Globalny kryzys energetyczny – mit czy rzeczywistość?

Prognoza średniego zapotrzebowania rocznego na energię elektryczną E1 w Polsce w dekadzie 2010-20, moc elektrowni oraz ilość surowców energetycznych potrzebnych do wytworzenia tej energii, zostały przedstawione w tabeli 7 (przy założeniach jak niżej).

Udział poszczególnych źródeł energii pierwotnej w światowej produkcji energii elektrycznej pokazano na rysunku 7.



Podstawowym odnawialnym źródłem energii elektrycznej pozostaje energia wodna. Wskazuje to na wielkie i niewykorzystane możliwości w tym zakresie. Obserwowany w ostatnich latach wzrost nacisku na rozwój źródeł odnawialnych daje wyraźne przyspieszenie ich rozwoju, ale w ogólnym bilansie energii elektrycznej na świecie to ciągle jest zbyt mało.

Pod względem struktury wykorzystania surowców energetycznych Polska jest krajem nietypowym, bowiem aż 97% energii wytwarza się z paliw stałych, w tym 63% z węgla kamiennego. Prognozy w tym zakresie są zmienne w zależności od sposobu szacowania zasobów bilansowych surowców.

Obecnie można przyjąć niżej podane wielkości.
Węgiel kamienny:

• zasoby przemysłowe – 3117 mln t;
• wystarczalność zasobów:
• udostępnionych w czynnych kopalniach – 28 lat,
• możliwych do udostępnienia w czynnych kopalniach – 38 lat;
• bilansowych złóż niezagospodarowanych – do 72 lat.

Węgiel brunatny:

• zasoby bilansowe: 14 mld t w złożach czynnych, 8 mld t w złożach perspektywicznych;
• wystarczalność przy obecnym wydobyciu 60 mln t / r – 400 lat.

Trzeba się liczyć ze zmniejszaniem wystarczalności węgla brunatnego wskutek wzrostu jego eksploatacji powodowanej wyczerpywaniem się zasobów węgla kamiennego.

W Polsce, pomimo tego, co się mówi na temat eksploatacji źródeł odnawialnych, jest ona, poza wspomnianą energią wodną, szokująco mała (poniżej 5%). Jest to energia obecnie relatywnie droga, jednak są to ogromne, ale niewykorzystane możliwości rozwojowe.

Z raportu [16] firmy Capgemini o Obserwacjach Deregulacji na Europejskich Rynkach Energetycznych (EEMDO – European Energy Markets Deregulation Observatory) wynika, że jednym z najważniejszych problemów strategicznych Unii Europejskiej jest obecnie wzrost bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu.

Podejmowane i proponowane działania UE w tym zakresie obejmują:

• rozwój wspólnotowego rynku energii elektrycznej (przejściowo - rynki regionalne)
• postęp w deregulacji działalności rynkowej przedsiębiorstw energetycznych:
  – pełne otwarcie rynku niemieszkalnego,
  – rozdzielenie różnych zakresów działalności przedsiębiorstw dystrybucyjnych;
• wzrost konkurencji w detalicznym obrocie energią;
• wdrożenie programu handlu* emisjami CO₂ (skuteczniejszego niż zielonymi certyfikatami);
• rozwój rynków hurtowych, w tym giełd energii (11) i poprawa stanu ich płynności;
• zachęty do zwiększenia zdolności wytwórczych dla wzrostu marginesu bezpieczeństwa;
• inicjatywy dla rozbudowy infrastruktury w sektorze wytwarzania energii:
  – budowa reaktorów jądrowych w Finlandii i Francji,
  – nowe inwestycyje w infrastrukturę gazową w Wielkiej Brytanii,
  – nowe inwestycyje w import gazu i urządzenia magazynowe;
• zwiększanie zdolności przesyłowej połączeń międzysystemowych;
• przestawianie się na „czyste” źródła energii, stosownie do
  protokółu z Kioto;*)
  *) Protokół z Kioto dotyczy zmniejszenia o 8 % emisji gazów cieplarnianych
  w latach 2008 – 2012, w porównaniu z emisją w 1999 roku; konsekwencjami
  będą m. in. limity emisji dla ok. 12000 elektrowni w UE; rozwinie
  się handel limitami dla obniżki kosztów.

Jak wynika z powyższego raportu, zdecydowana większość powyższych działań systemowych, polityczno – ekono-micznych i technicznych dotyczy tylko jednej strony bilansu energetycznego, tj. problematyki wytwarzania energii elektrycznej, natomiast po stronie użytkowania energii elektrycznej w praktyce dzieje się niewiele. Determinanty takiego stanu rzeczy podane zostały w tabeli 8.



Należy zwrócić przy tym uwagę, że jasność interesów nie oznacza w tym przypadku tożsamości interesów producentów i użytkowników energii elektrycznej.

Oczywistą konsekwencją takiej sytuacji jest w polskich warunkach pilne podjęcie działań antykryzysowych w zakresie użytkowania energii elektrycznej, z równą aktywnością i determinacją jak w zakresie jej wytwarzania.

Ze względu na czynniki podane w tabeli 8, nie będzie to możliwe bez zdecydowanych decyzji politycznych i rozwiązań systemowych w skali kraju.