Sytuacja energetyczna świata 1971 - 2006 – perspektywy rozwoju do 2030 r.

Zużycie energii elektrycznej

       Szybki, ok. 3,5-krotny wzrost zużycia energii elektrycznej w latach 1971 – 2006 świadczy o wzrastającej roli energii elektrycznej w gospodarce światowej. Zużycie to w poszczególnych regionach świata różni się od produkcji przedstawionej w tabeli 7 o straty sieciowe, nie wymaga więc dodatkowego omówienia. Natomiast charakterystykę tego zużycia w regionach lepiej odzwierciedlają wskaźniki zużycia energii elektrycznej per capita. Kraje OECD charakteryzuje bardzo wysokie zużycie energii elektrycznej per capita, które było prawie 7-krotnie wyższe od zużycia krajów nie-OECd. Należy jednak podkreślić, że w wielu krajach zwłaszcza w Trzeciego Świata wskaźniki te są wielokrotnie, a nawet kilkadziesiąt razy niższe od wskaźników krajów OECD. Porównanie zużycia energii elektrycznej per capita wybranych krajów o najniższych i najwyższych wskaźnikach przedstawia tabela 9.

Kraje o najwyższym i najniższym zużyciu energii elektrycznej per capita 1971 – 2004

Wyszczególnienie	Zużycie energii pierowtnej, kWh/capite		1971=100
	1971	2004
A. Kraje o najwyższym zużyciu energii
Kanada	9167	17179	187
Szwecja	7674	15420	201
USA	7516	13338	177
Australia	3523	11126	315
Japonia	3447	8087	235
Francja	2744	7689	280
Niemcy	4063	7030	173
B. Kraje o najniższym zużyciu energii
Etiopia	19	33	173
Erytrea		56	-
Sudan	25	92	366
Jemen	33	165	500
Bangladesz	10	140	1400
Senegal	75	176	235
Pakistan	89	425	477
Indie	99	457	464

Źródło:[1,2]


Energo- i elektrochłonność gospodarki

       Syntetycznym miernikiem określającym energochłonność gospodarki światowej jest ilość energii pierwotnej zużywana na jednostkę PSB, a miernikiem elektrochłonności jest zużycie energii elektrycznej na jednostkę
PSB (w odniesieniu do poszczególnych krajów wielkością odniesienia jest PKB) W statystykach międzynarodowych PSB i PKB przyjmuje się z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej. W latach 1971 – 2004 w gospodarce światowej wystąpiło korzystne zjawisko zmniejszenia energochłonności PSB o ok. 34%. Równocześnie występowało zwiększenia elektrochłonności o ok. 10%. Wskaźniki te wg regionów świata przedstawia tabela 10.

Energo- i elektrochłonność PKB wg PPP1971-2004

Regiony	Energochłonność kgoe/USD'2000		Elektrochłonność kWh/USD'2000
	1971	2004	1971	2004
A. OECD
Ameryka Płn.	0,40	0,22	0,44	0,37
Europa	0,24	0,16	0,25	0,27
Kraje Pacyfiku	0,21	0,17	0,27	0,33
Razem OECD	0,30	0,20	0,32	0,32
B. Nie-OECD
Afryka	0,26	0,29	0,10	0,24
Ameryka Łacińska	0,17	0,16	0,10	0,23
Azja1)	0,25	0,19	0,08	0,19
Chiny	0,85	0,23	0,28	0,29
Europa2)	0,49	0,25	0,46	0,40
b. ZSRR	0,47	0,49	0,44	0,71
Bliski Wschód	0,12	0,37	0,06	0,41
Razem Nie-OECD	0,34	0,24	0,22	0,58
Cały świat	0,31	0,21	0,28	0,31

¹⁾Azja bez Chin, ²⁾Europa bez b.ZSRR Źródło:[1,2]



       Ceny paliw i energii to podstawowy parametr rachunku ekonomicznego wpływający na poziom kosztów produkcji i usług oraz wydatki ludności.

Ceny surowców energetycznych w handlu międzynarodowym

       Po II wojnie światowej, aż do kryzysu energetycznego w 1973 r., ceny paliw i energii w handlu międzynarodowym były niskie. Miała miejsce duża podaż surowców energetycznych, zwłaszcza ropy naftowej, która stała się podstawowym źródłem energii, zastępując w coraz większym stopniu węgiel. W I półroczu 1973 r. tj. w przededniu kryzysu energetycznego, ceny ropy naftowej kształtowały się na poziomie 2,7 – 2,9 USD za baryłkę2) (20-21 USD/t) węgla energetycznego 10 – 11 USD/t i gazu ziemnego 15 – 19 USD/toe. W końcu 1973 r. embargo krajów arabskich na dostawy ropy naftowej do USA i niektórych krajów Europy Zachodniej spowodował gwałtowny, ok. czterokrotny wzrost cen tej ropy do poziomu 11 – 12 USD/baryłkę (80 – 90 USD/t). Gospodarka światowa przeżyła szok nazwany I kryzysem energetycznym.
       Na przełomie lat 1979 – 1980 doszło do ponownego wzrostu cen ropy naftowej – do ok. 36 USD/baryłkę (ok. 265 USD/t), nazywanego II kryzysem energetycznym. Bardzo wysokie ceny ropy naftowej oraz towarzyszący im wzrost innych paliw stały się czynnikiem ograniczającym rozwój gospodarki światowej, powodującym wzrost inflacji, bezrobocie i inne niekorzystne dla gospodarki zjawiska. Przeciwdziałając negatywnym skutkom kryzysu w wielu krajach, zwłaszcza uprzemysłowionych, podjęto wielokierunkowe działania i programy zmierzające do ograniczenia zużycia ropy naftowej i jej substytucji innymi paliwami – głównie węglem i energią jądrową. Podjęto także intensywne poszukiwania nowych złóż ropy naftowej, zwłaszcza na Morzu Północnym i w Zatoce Meksykańskiej. Działania te doprowadziły już w połowie lat 80. do obniżenia i stabilizacji cen ropy naftowej, której ceny spadły do ok. 15 USD za baryłkę (110 USD/t), co spowodowało również obniżenie cen gazu ziemnego i węgla. W latach 1987 – 1998 ceny paliw na rynku międzynarodowym kształtowały się na niskim poziomie, a w grudniu 1998 r. spadły do poziomu – 12,3 USD za baryłkę (90 USD/t). Następnie ograniczenie wydobycia ropy przez kraje OPEC3) przy równoczesnym wzroście zapotrzebowania na ropę naftową, spowodowało to ponowny wzrost jej cen. We wrześniu 1999 r. średnia cena ropy dostarczanej do Europy Zachodniej osiągnęła poziom 23 USD za baryłkę (170 USD/t), a w IV kwartale 2000 r. – 29 USD za baryłkę (215 USD/t).
       Ceny gazu ziemnego w przeliczeniu na toe ewoluowały w zależności od cen ropy naftowej, były jednak od nich niższe o 25 – 30%. W latach 2000 – 2003 ceny ropy naftowej importowanej do krajów UE zaczęły szybko wzrastać, kształtowały się na poziomie 27 – 28 USD za baryłkę (200 USD/t). Natomiast w latach 2004 – 2006 doszło do eskalacji cen zarówno ropy naftowej i gazu ziemnego oraz węgla. W IV kwartale 2004 r. cena ropy naftowej osiągnęła poziom 41,5 USD za baryłkę (ok. 300 USD/t), w 2005 r. 58 – 60 USD za baryłkę, w 2006 r. cena dochodziła nawet do 70 USD za baryłkę (ok. 510 USD/t), a w październiku 2007 r. na giełdzie w Londynie sięgnęła 93 USD/bar (ok. 680 USD/tonę). Wzrosły również ceny gazu ziemnego i węgla. Ceny gazu ziemnego wzrosły z ok. 110 USD/toe w 2000 r. do ok 290 USD/toe. Cena węgla energetycznego wzrosła z ok. 35 USD/t w 2000 do ok. 70 USD/t w 2006 r., a węgla koksowego z 47,8 USD/t w 2000 r. do ok. 126 USD/t w 2006 r. Następnie w czerwcu 2008 r. cena ropy naftowej osiągnęła ca 150 USD za baryłkę, a w listopadzie spadła do 40 – 43 USD / baryłkę. Ceny paliw importowanych do krajów UE w latach 1971 – 2008 przedstawia tabela 11.

Ceny paliw kopalnych w handlu międzynarodowym w latach 1971 – 2008 (CIF)

Rok	Ropa naftowa USD/bar	Gaz ziemny, USD/MBtu	Węgiel energetyczny, USD/t	Węgiel koksowy, USD/t
1971	2,7
1974	11,0
1980	32,5		52,2	66,4
1981	36,3		64,0	71,7
1985	27,6		48,6	59,9
1990	22,7		51,4	64,1
1995	17,1		46,3	58,5
2000	27,9	1,88	34,9	47,9
2002	24,3	3,17	38,6	56,5
2003	28,4	3,92	41,9	58,1
2004	36,5	4,31	62,1	78,4
2005	51,7	5,83	69,7	109,2
2006	59,7	7,15	69,4	126,7
2008 (czerwiec)	150,0	8,85	-	-
2008 (listopad)	43,0	-	-	-

Źródło:[1,2]