Sytuacja energetyczna świata 1971 - 2006 – perspektywy rozwoju do 2030 r.

Zużycie globalne energii pierwotnej


       W ostatnich dekadach XX wieku jak również w pierwszych latach XX w. światowe zużycie energii pierwotnej szybko wzrastało z 5,5 Gtoe w 1971 r. do 11,7 Gtoe w 2006 r. Szczególnie szybkie tempo wzrostu tej energii wystąpiło w krajach nie-OECD, chociaż nadal wskaźniki zużycia energii pierwotnej per capita tych krajów są nadal ponad 4 – krotnie niższe od średnich krajów OECD, co wynika z danych tabeli 4.

Wyszczególnienie	1971	2006	1971=100
A.Globalne zuzycie energii pierwotnej, Mtoe
OECD	3378	5537	164
Nie-OECD	3378	5537	164
Świat	5424	11656	215
Zużycie ststków bunker	108	182	169
B. Zużycie na mieszkańca, toe
OECD	3,83	4,70	123
Nie-OECD	0,71	1,12	157
Świat	1,47	1,80	122

Źródło:[1,2]


       W skali globalnej zużycie energii pierwotnej jest w przybliżeniu równe produkcji tej energii (niewielkie różnice wynikają ze zmian zapasów). Jednakże w poszczególnych krajach różnice pomiędzy produkcją i zużyciem tej energii są znaczne, co jest związane z eksportem i importem, zwłaszcza węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego. W 2004 r. przedmiotem eksportu i importu było: 16% wydobycia węgla, 56% wydobycia ropy naftowej i 29% gazu ziemnego [5].
       Głównymi eksporterami węgla w 2004 r. były: Australia, Indonezja, Rosja, Pd. Afryka oraz Chiny, natomiast głównymi importerami węgla były: Japonia, Korea, Tajwan, Indie i W. Brytania. Głównymi eksporterami ropy naftowej były: Arabia Saudyjska, Rosja, Norwegia, Nigeria, Iran, Meksyk, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Wenezuela, a głównymi importerami tej ropy były: USA, Japonia, Chiny, Korea, Niemcy, Indie, Włochy, i Francja. Głównymi eksporterami gazu ziemnego były: Rosja, Kanada, Norwegia, Algieria, Holandia i Turkmenistan, a głównymi importerami były: USA, Niemcy, Japonia, Włochy, Ukraina, Francja, Hiszpania i Korea. Cześć gazu jest importowana w postaci skroplonej.

Struktura zużycia energii pierwotnej

W badanym okresie doszło do istotnej zmiany struktury zużycia energii pierwotnej. Znacznie zmniejszony został udział ropy naftowej, przy równoczesnym wzroście udziału gazu ziemnego i energii jądrowej. Zmiany te przedstawiają dane tabeli 5.

Zmiany struktury światowego zużycia energii pierwotnej 1971 – 2006

Żródło energii	Zużycie, Mtoe		1971 =100	Struktura, %
	1971	2006		1971	2006
Węgiel	1441	3053	212	26,2	26,4
Ropa naftowa	2436	4028	165	46,1	34,9
Gaz ziemny	895	2408	259	16,5	21,4
Energia jądrowa	29	728	2510	0,5	6,2
Energia wodna	104	261	250	1,9	2,1
Inne źródła1)	509	1078	211	9,4	9,1
Razem świat	5414	11556	213	100,0	100,0

¹⁾Odnawialne i pozostałe źródła energii Źródło:[1,2]

       Z powyższej tabeli wynika, ze węgiel był i jest nadal – obok ropy naftowej i gazu ziemnego – głównym źródłem energii, a jego udział w zaspokojeniu potrzeb energetycznych zmalał minimalnie i obecnie pokrywa
ca ¼ światowego zużycia energii. Decydujący udział w zużyciu energii pierwotnej stanowią paliwa węglowodorowe, tj. ropa naftowa i gaz ziemny – obecnie ok. 56%. Szybko rosnący udział energii jądrowej, jaki miał miejsce w latach 70 . i 80. został zastopowany w rezultacie katastrofy w Czarnobylu. Na podkreślenie zasługuje niewielki, ok. 10%, udział odnawialnych źródeł energii (woda, biomasa, wiatr itp.)

Zużycie energii pierwotnej per capita

       Zużycie energii pierwotnej per capita jest bardzo zróżnicowane. Wskaźniki podane w tabeli 4 są wskaźnikami uśrednionymi. Natomiast pomiędzy poszczególnymi krajami występuje bardzo duże ich zróżnicowanie. Wskaźniki zużycia energii w krajach najbogatszych OECD są nawet kilkadziesiąt razy wyższe niż w krajach nierozwiniętych. Obrazują to wskaźniki przedstawione w tabeli 6.

Zużycie energii pierwotnej per capita

Wyszczególnienie	Zużycie energii pierowtnej, toe/capite		1971=100
	1971	2004
A. Kraje o najwyższym zużyciu energii
USA	7,67	7,91	103
USA	7,67	7,91	103
Kanada	6,50	8,43	130
Australia	3,99	5,73	144
Szwecja	4,50	6,00	133
Francja	2,94	4,43	151
Rosja		4,46	-
Niemcy	3,93	4,22	107
Japonia	2,57	4,18	153
Wielka Brytania	3,77	3,91	103
B. Kraje o najniższym zużyciu energii
Bangladesz	0,08	0,16	200
Erytrea		0,18	-
Jemen	0,12	0,31	258
Etiopia	0,30	0,30	100
Senegal	0,31	0,24	77
Indie	0,33	0,53	160
Sudan	0,47	0,50	106
Boliwia	0,24	0,55	230

Źródło:[1,2]

       Wskaźniki zawarte w powyższej tabeli wskazują na tragiczną sytuację gospodarczą i energetyczna szeregu krajów nierozwiniętych, zwłaszcza krajów środkowej Afryki, Bangladeszu itp. W niektórych krajach wystąpił nawet regres, w stosunku do 1971 r. świadczący o zaklętym kręgu biedy w tych krajach. Równocześnie w krajach rozwiniętych wystąpił znaczny postęp gospodarczy i wzrost zużycia energii.
Światowa Rada Energetyczna ocenia, że blisko 1/3 ludności świata nie ma dostępu do komercyjnych nośników energii.


Produkcja energii elektrycznej

       Energia elektryczna stanowi najbardziej uniwersalną energię użytkową. Stad w latach 1971 – 2006 produkcja ta wzrastała bardzo dynamicznie. Był to wzrost 3,5 krotny z 5248 TWh w 1971 r. do 18 930 TWh w 2006 r. przy czym na uwagę zasługuje szybsze tempo wzrostu tej produkcji w krajach nie-OECD niż w krajach OECD Jednak, pomimo szybszego tempa wzrostu produkcji energii elektrycznej w krajach nie-OECD niż OECD, udział tych ostatnich w światowej produkcji stanowił w 2006 r. 55%, a udział krajów nie-OECD tylko 45%. Należy jednak podkreślić, ze proporcje liczby ludności są odwrotne. Ludność krajów OECD w 2006 r. stanowiła 18% ludności świata, a ludność krajów nie-OECD 82%. Tempo wzrostu produkcji energii elektrycznej w poszczególnych regionach świata było bardzo zróżnicowane. Spośród krajów OECD najwyższe tempo wzrostu tej produkcji osiągnęły kraje Pacyfiku (Japonia, Korea, Australia, Filipiny), natomiast spośród krajów nie-OEDC wysokie tempo wzrostu produkcji energii elektrycznej osiągnęły kraje azjatyckie, zwłaszcza Chiny i Indie. Zmiany w wielkości produkcji energii elektrycznej poszczególnych regionów przedstawia tabela 7.

Światowa produkcja energii elektrycznej wg regionów 1971 – 2006

Regiony	Produkcja energii elektrycznej, TWh		1971=100
	1971	2006
A. OECD
Ameryka Płn.	1956	5136	263
Europa	1403	3535	253
Kraje Pacyfiku	462	1788	387
Razem OECD	3821	10460	273
B. Nie-OECD
Afryka	90	587	652
Ameryka Łacińska	135	960	711
Azja1)	135	1679	1480
Chiny	144	2902	2014
Europa2)	92	205	223
b. ZSRR	801	1455	182
Bliski Wschód	27	681	2520
Razem Nie-OECD	1427	8471	594
Cały świat	5248	18930	360

¹⁾Azja bez Chin, ²⁾Europa bez b. ZSRR Źródło:[1,2]

       Energia elektryczna była w badanym okresie przedmiotem wymiany międzynarodowej w ograniczonym zakresie (ok. 3%). Wymiana taka miała miejsce głównie w połączonych systemach elektroenergetycznych Europy i Ameryki Płn. Głównym paliwem do produkcji energii elektrycznej był i jest nadal węgiel, natomiast istotne zmiany wystąpiły w udziale innych źródeł energii, co przedstawiają dane tabeli 8.

Udział produkcji energii elektrycznej z poszczególnych paliw 1971 – 2006

Wyszczególnienie	Udział, %
	1971	2006
Węgiel	46,0	41,0
Paliwa ciekłe	20,9	5,8
Gaz ziemny	13,3	20,1
Paliwo jądrowe	2,1	14,8
Woda	23,0	16,0
Odnawialne i pozostałe źródła	0,7	2,3
Razem	100,0	100,0

Źródło:[1,2]