65 lat Naczelnej Organizacji Technicznej

W niedzielę, 12 grudnia 2010 roku polscy inżynierowie i technicy obchodzić będą 65-lecie powołania Naczelnej Organizacji Technicznej.

W rocznicowej uroczystości wezmą udział luminarze świata nauki, techniki i biznesu. Wśród nich m.in. Wicepremier, Minister Gospodarki Waldemar Pawlak, Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Michał Kleiber oraz wielu innych znakomitych gości, w tym inżynierowie-laureaci honorowych tytułów "Złoty Inżynier"; innowatorzy, wynalazcy, twórcy techniki i racjonalizatorzy; właściciele firm, szefowie i menedżerowie świata biznesu; naukowcy uczelni technicznych i instytutów naukowo-badawczych oraz działacze ruchu stowarzyszeniowego techników i inżynierów, tak z kraju jak i z zagranicy.

W 1990 r. Naczelna Organizacja Techniczna włączyła się w proces zmian ustrojowych, przekształcając się w federację samodzielnych i samorządnych stowarzyszeń naukowo-technicznych. Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT (FSNT-NOT) jest organizacją pozarządową i stanowi wspólnotę 38 stowarzyszeń skupiających ok. 110 tys. członków indywidualnych.

FSNT-NOT reprezentuje wszystkie specjalności współczesnej techniki. Integruje krajowe i zagraniczne środowiska polskich techników i inżynierów. Działa na rzecz wzmocnienia roli środowiska technicznego - współtwórcy postępu cywilizacyjnego i zrównoważonego rozwoju. Kieruje się potrzebami kraju, oddziałuje na naukę i technikę, wspierając innowacyjność polskiej gospodarki, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Federacja prowadzi działalność statutową w ramach Komitetów Naukowo-Technicznych i Głównych Komisji FSNT-NOT. Są one miejscem wypracowywania stanowisk i opinii na temat ustaw, rozporządzeń i programów dotyczących nauki, techniki i gospodarki.

NOT ma 50 Terenowych Jednostek Organizacyjnych, które skupiają oddziały stowarzyszeń naukowo-technicznych prowadząc szkolenia, podejmując programy środowiskowe oraz organizując wiele imprez, jak np.: Dni Techniki, konferencje dotyczące rozwoju nauki i techniki danego regionu itp. Działalność ta jest prowadzona w Domach Technika NOT.

Do najstarszych należą obchodzący w 2010 r. jubileusz 105-lecia Warszawski Dom Technika oraz Krakowski Dom Technika, który swoje 105-lecie będzie świętował w 2011 r. Oba Domy do dziś służą celom, dla których je wybudowano.

FSNT-NOT aktywnie włączyła się w dostosowanie polskiej gospodarki do wymagań Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem przyspieszenia przemian cywilizacyjnych. Za najważniejsze uznano działania zwiększające innowacyjność i konkurencyjność polskich firm. Zarząd Główny FSNT-NOT powołał Centrum Innowacji NOT, który od 2002 r. prowadzi na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego program projektów celowych dla małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie Centrum Innowacji reprezentuje FSNT-NOT w powołanej w 2009 r. spółce Akcelerator Innowacji NOT mającej za zadanie wynajdowanie najlepszych pomysłów, opracowanie ich i wdrożenie.

Od 2002 r. NOT organizuje we współpracy z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi Fora Inżynierskie. Są one poświęcone zwiększeniu innowacyjności i konkurencyjności polskich firm, promują nowoczesne rozwiązania techniczne i technologiczne, a przede wszystkim ich zastosowania w praktyce.

NOT ściśle współpracuje z innymi organizacjami pozarządowymi i instytucjami, zwłaszcza z Polską Akademią Nauk, Radą Główną Instytutów Badawczych, Akademią Inżynierską w Polsce, Politechniką Warszawską i innymi uczelniami technicznymi oraz Krajową Izbą Gospodarczą.

NOT jest właścicielem Wydawnictwa SIGMA-NOT Spółka z o.o., wydającą 33 czasopisma fachowe, w tym najstarsze polskie czasopismo ukazujące się od 1866 r. - „Przegląd Techniczny”. Dwa z tytułów SIGMY notowane są na Liście Filadelfijskiej. W ramach Federacji działa Muzeum Techniki NOT, ceniona placówka muzealna, która gromadzi, konserwuje i opracowuje naukowo archiwalia oraz zabytki techniki stanowiące dorobek historyczny i dokumentujące współczesny stan nauk technicznych oraz przemysłu.

Dorobek pisemny oraz dokumentacja Federacji i stowarzyszeń naukowo-technicznych jest zgromadzona w Archiwum NOT.

Od 1996 r. FSNT-NOT organizuje sympozja „Polacy Razem”, a w 2010 r. z Radą Polskich Inżynierów w Ameryce Północnej i Politechniką Warszawską współorganizowała Światowy Zjazd Inżynierów Polskich. FSNT-NOT działa na rzecz podnoszenia prestiżu zawodu inżyniera, nawiązywania i wzmacniania więzi środowiskowych oraz podnoszenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Współuczestniczy w nadawaniu tytułu Inżyniera Europejskiego. NOT jest członkiem narodowym Światowej Federacji Organizacji Inżynierskich (WFEO) i Europejskiej Federacji Organizacji Inżynierskich (FEANI). FSNT-NOT jest również przedstawicielem Polski w Europejskiej Organizacji Promocji Umiejętności Zawodowych (ESPO), a także współpracuje z rosyjskim Centrum Informacji Naukowo-Technicznej (ICSTI). Stowarzyszenia członkowskie Federacji należą do 46 międzynarodowych organizacji inżynierskich i technicznych.

Od 1994 r. FSNT-NOT patronuje organizowanemu przez redakcję „Przeglądu Technicznego” i cieszącemu się dużym uznaniem w społeczności technicznej plebiscytowi o tytuł „Złotego Inżyniera”. NOT przyznaje też we współpracy z redakcją „Przeglądu Technicznego” i Krajową Izbą Gospodarczą nagrodę „Dźwignia” firmom legitymującym się szczególnymi osiągnięciami w dziedzinie innowacyjności i tworzenia nowych miejsc pracy. W przyszłym, 2011 r. przyznany zostanie, po kilkuletniej przerwie, ogólnokrajowy tytuł „Mistrz Techniki”.

Od 1974 r. NOT organizuje Olimpiadę Wiedzy Technicznej, w której rokrocznie uczestniczy kilkanaście tysięcy uczniów z ponad 500 szkół średnich. Celem OWT jest budzenie i rozwijanie u młodzieży zainteresowania techniką oraz podnoszenie kultury technicznej. NOT organizuje również konkurs „Młody Innowator” pobudzający dzieci i młodzież szkolną  do twórczego myślenia oraz szukania innowacyjnych rozwiązań. Wiele stowarzyszeń członkowskich podejmuje podobne inicjatywy, organizując konkursy na najlepsze prace dyplomowe, konkursy mistrz innowacji, mistrz techniki i inne.

W czerwcu 2010 r. rozpoczął się XXIV Kongres Techników Polskich. Są na nim dyskutowane zagadnienia niedostatecznej innowacyjności polskich przedsiębiorstw, bezpieczeństwa energetycznego oraz systemów transportowych. Są to problemy determinujące napływ zagranicznych inwestycji, zdynamizowanie gospodarki, co ma wpływ na podniesienie poziomu i jakości życia społeczeństwa. Do udziału w dyskusjach kongresowych FSNT-NOT zaprasza przedstawicieli środowisk naukowych, przemysłowych oraz twórców techniki. Powodzenie XXIV Kongresu Techników Polskich jest wspólną sprawą inżynierów i techników.

***

Za początek polskiego ruchu stowarzyszeniowego przyjmuje się rok 1835, kiedy gen. Józef Bem założył w Paryżu Towarzystwo Politechniczne Polskie. Ale już wcześniej, w 1807 r. z inicjatywy Stanisława Staszica utworzono w Księstwie Warszawskim Zespół Pracujących Naukowo Techników Polskich Warszawskiego Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Rozwój przemysłowy na ziemiach polskich pozostających pod zaborami i rosnąca liczba osób zajmujących się techniką, wpływały na potrzebę integrowania się środowiska technicznego. Mimo iż w każdym zaborze integracja przebiegała odmienną drogą, to  organizowane były od 1882 r. zjazdy techników polskich. W 1912 r., w celu koordynacji działalności stowarzyszeń technicznych, utworzono w Krakowie Radę Zjazdów i Zrzeszeń Techników Polskich. W niepodległej Rzeczpospolitej, w 1924 r. Radę Zjazdów i Zrzeszeń  przekształcono w Związek Polskich Zrzeszeń Technicznych.

W czasie II wojny światowej inżynierowie i technicy stanowili kadrę techniczną i zaplecze zbrojnych organizacji państwa podziemnego. Prowadzili tajną produkcję broni i kierowali technicznym przygotowaniem akcji sabotażowych. Inżynierowie i technicy różnych specjalności służyli w armiach alianckich i formacjach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz w Wojsku Polskim utworzonym w 1943 r. w ZSRR.

Po zakończeniu działań wojennych kolejno reaktywowały działalność wielobranżowe organizacje techniczne. Powstawały też nowe organizacje nawiązujące do międzywojennych stowarzyszeń inżynierów i techników. 65 lat temu, 12 grudnia 1945 r. powołano w Warszawie - jako zrzeszenie stowarzyszeń - Naczelną Organizację Techniczną . Była ona dostępna dla wszystkich osób ze średnim i wyższym wykształceniem technicznym. Reprezentowała różne gałęzie techniki i branże gospodarcze oraz interesy ogółu inżynierów i techników. Członkami NOT były wszystkie polskie stowarzyszenia inżynierów i techników.  W latach 1945–90 działalność NOT koncentrowała się na udziale techników i inżynierów w odbudowie kraju po zniszczeniach wojennych, a następnie rozbudowie gospodarki narodowej, na kształceniu i szkoleniu inżynierów – z inicjatywy NOT powstało w Polsce kilka wyższych uczelni technicznych (wyższych szkół inżynierskich - WSI).

Po przemianach ustrojowych lat 90 XX wieku, NOT przekształciła się w Federację Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT. Działalność Federacji została nakierowana na zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki. Jednym z głównych zadań stało się również dbanie o prestiż zawodu inżyniera i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Federacja stała się także reprezentantem interesów środowisk technicznych wobec władz.

Swój pierwszy Kongres Naczelna Organizacja Techniczna zwołała do Katowic w grudniu 1946 r. Jego hasło brzmiało: „Realizacja Planu Odbudowy – to utrwalanie naszych granic, to dobrobyt ogólny”. Kolejne Kongresy odbyły się w 1952 i 1957 roku w Warszawie. IV Kongres odbył się w 1961 r. we Wrocławiu. Jego organizatorami, oprócz NOT, były Centralna Rada Związków Zawodowych i Polska Akademia Nauk. 

V Kongres odbył się w 1966 r. w Zabrzu. Dwanaście sekcji problemowych obradowało pod hasłem „Jakość = kadra + technika + organizacja”. Z kolei VI Kongres zwołano w 1971 r. do Poznania. Obrady toczyły się na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Hasłem Kongresu była „Technika w procesie intensyfikacji gospodarki”. W Kongresie wzięła udział 50 osobowa reprezentacja polskich inżynierów i techników pracujących na obczyźnie, reprezentująca 11 państw: VII Kongres obradował w 1977 r. w Warszawie.

VIII Kongres Techników Polskich odbył się w Łodzi w 1982 r. Kongres ten podjął decyzję o wprowadzeniu numeracji nawiązującej do sięgającej zaborów tradycji zjazdów. VIII Kongres stał się zatem Kongresem XX.

XXI Kongres Techników Polskich zorganizowano w 1987 r. w Gdańsku. W ramach przedkongresowej dyskusji odbyły się ogólnokrajowe narady stowarzyszeń naukowo-technicznych. Kongres przyjął m.in. kodeks etyki zawodowej inżynierów i techników.

XXII Kongres Techników Polskich przebiegał w dwóch częściach (I sesja w listopadzie 1992 r., sesja II we wrześniu 1993 r.). Ważnym nurtem kongresowej dyskusji było rozliczenie działalności NOT w okresie PRL oraz wypracowanie założeń funkcjonowania ruchu stowarzyszeniowego po przemianach ustrojowych. Środowisko techniczne wyrażało zadowolenie z przemian. Jednakże jego niepokój budził sposób prywatyzacji dobrych przedsiębiorstw państwowych i deprecjacja dorobku polskich inżynierów.
XXIII Kongres Techników Polskich pod hasłem „Technicy bliżej rynku” odbył się również w dwóch sesjach (I sesja w Warszawie w grudniu 2001 r. i II sesja w Poznaniu w czerwcu 2002 r.). W toku branżowych i regionalnych dyskusji wypracowano ponad 200 wniosków i postulatów, które w większości dotyczyły włączenia się środowiska technicznego w dostosowanie polskiej gospodarki do wejścia w struktury Unii Europejskiej.

Po 6 latach obecności Polski w Unii Europejskiej środowisko techniczne skupione w FSNT-NOT uznało za celowe zwołanie XXIV XXIV Kongresu Techników Polskich, który nie tylko zajmie się relacjami technika – gospodarka w Polsce, ale także w Unii Europejskiej w aspekcie globalizacji. Kongres został zapoczątkowany na VIII Forum Inżynierskim w czerwcu 2010 r. w Poznaniu. Strategiczne tematy XXIV Kongresu to innowacyjność polskiej gospodarki, bezpieczeństwo energetyczne kraju i problemy infrastruktury, głównie transportu. Kongres zakończony zostanie Sesją Podsumowującą w Łodzi, w maju 2011 r.