RAPORT: Stan energetyczny budynków w Polsce

Gdzie szukać oszczędności,
czyli potencjał efektywności energetycznej

Użytkowanie budynków, liczba mieszkańców, ich zachowania i przyzwyczajenia – to wszystko ma wpływ na poziom zużycia energii. Analizując budowę obiektu możemy stwierdzić, które elementy, instalacje, zastosowane rozwiązania wpływają korzystnie na zmniejszenie zużycia energii, a które spełniają tylko podstawowe wymagania, np. dotyczące wartości maksymalnych współczynników przenikania ciepła U dla przegród. Jednakże dopiero analiza zapotrzebowania na energię w podziale na ogrzewanie, wentylację, przygotowanie ciepłej wody użytkowej czy chłodzenie i oświetlenie pozwala określić zarówno obszary potencjalnych usprawnień, jak i wskazówki dotyczące użytkowania.

Zgodnie z metodologią obliczania świadectw charakterystyki energetycznej w przypadku budynków mieszkalnych łączne zapotrzebowanie na energię dzieli się na:

• energię potrzebną do ogrzewania i wentylacji,
• energię potrzebną do chłodzenia,
• energię potrzebną do przygotowania ciepłej wody użytkowej,
• energię pomocniczą, czyli energię potrzebną do funkcjonowania elementów systemów c.o., c.w.u., chłodzenia i wentylacji.

Wyk. 22. Podział zapotrzebowania na energię pierwotną, końcową i użytkową dla budynków mieszkalnych

Nieodpowiednia izolacja przewodów i zasobników w systemach c.w.u. oraz brak indywidualnych liczników wciąż jeszcze powodują nadmierne zużycie nie tylko energii potrzebnej do przygotowania ciepłej wody użytkowej, lecz także samej wody.

Przedstawienie tych wartości w tabelach na drugiej stronie świadectwa pozwala określić najbardziej energochłonne obszary. Część informacji zawartych w tych danych jest związana z przeznaczeniem budynku, jego celem użytkowania. Przykładowo, budynki mieszkalne najwięcej energiizużywają do ogrzewania, natomiast budynki niemieszkalne, np. centra handlowe – na oświetlenie.

Analizując powyższe wykresy, zauważyć można, że dla budynków mieszkalnych potencjał oszczędności energii istnieje w obszarze ocieplenia budynku i poprawie sprawności systemów grzewczych i wentylacyjnych. Wyższy udział w zapotrzebowaniu na energię potrzebną do ogrzewania w przypadku wartości wskaźnika EU w porównaniu do EK i EP oznacza możliwości poprawy charakterystyki energetycznej budynku poprzez parametry energetyczne przegród. Budynki stare pod względem podziału zapotrzebowania na energię charakteryzują się zbliżonym rozkładem strat energii jak nowe. Rozpatrując wartości zapotrzebowania na energię w kWh/(m2 rok), stwierdzamy, że wartości dla budynków nowych odbiegają od wartości średnich od kilku procent nawet do 40%, w zależności od wieku budynku.  Natomiast porównując wartości procentowe podziału zapotrzebowania na energię, możemy wskazać, że najważniejszą rolę od strony kosztów odgrywa ogrzewanie, a potem ciepła woda użytkowa.

Nieodpowiednia izolacja przewodów i zasobników w systemach c.w.u. oraz brak indywidualnych liczników wciąż jeszcze powodują nadmierne zużycie nie tylko energii potrzebnej do przygotowania ciepłej wody użytkowej, lecz także samej wody. Zastosowanie niektórych rozwiązań nie tyle zmniejsza zapotrzebowanie na energię, co powoduje zmiany zachowań i sposobów eksploatacji obiektu, np. indywidualne liczniki przekładają się na zmniejszenie zużycia, będące wynikiem zmian zachowań mieszkańców. Budynki istniejace w przypadku modernizacji muszą spełnić aktualne wymagania. Wsparciem modernizacji jest między innymi Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz regionalne programy operacyjne lub dofinansowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W przypadku budynków niemieszkalnych najbardziej energochłonnym obszarem jest oświetlenie i wentylacja lub klimatyzacja.

Pomimo największego udziału oświetlenia w wartości wskaźnika EP, to straty ciepła na podgrzanie powietrza wentylacyjnego są najbardziej energochłonnym obszarem. Wysoka wartość udziału oświetlenia wynika wprost z metodologii liczenia wskaźnika EP (współczynnik nakładu równy 3). Jest to obszar, w którym należy szukać oszczędności energii, oczywiście nie pomijając ogrzewania i wentylacji. W strukturze strat energii w budynkach niemieszkalnych stwierdza się małe zapotrzebowanie na energię  wykorzystywaną do c.w.u. Jednak analiza konkretnych przypadków (np. szpitale) może wskazać całkiem odmienny charakter strat ciepła. Zużycie energii na potrzeby chłodzenia w budynkach niemieszkalnych charakteryzuje trend wzrostowy. Dla budynków istniejących jest to 15% energii użytkowej, a dla budynków nowych 22%. Z punktu widzenia zakupu energii końcowej udziały te stanowią odpowiednio 4 i 8%, co świadczy o wysoko sprawnych (ESEER > 3,0) urządzeniach dostarczających chłód.

Dla budynków niemieszklanych poza energią na potrzeby oświetlenia wentylacja jest najbardziej energochłonnym obszarem.

Energochłonność wentylacji wynika, z jednej strony, ze strat, z drugiej – z zastosowania nieefektywnych systemów wentylacji mechanicznej, np. w przypadku obiektów handlowych i użyteczności publicznej.

Wyk. 23. Podział zapotrzebowania na energię pierwotną, końcową i użytkową dla budynków niemieszkalnych

Procentowy rozkład strat ciepła w budynkach niemieszkalnych potwierdza gorsze parametry energetyczne budynków istniejących względem nowych. Wskazuje to na poprawę i wzrost świadomości konieczności projektowania energooszczędnego. Jednakże tempo zmian jest wciąż zbyt wolne.

Zarówno rozkład strat ciepła w podziale na wentylację i przenikanie, jak i podział energii na obszary budynku (ogrzewanie, c.w.u., wentylacja etc.) są podstawą do przeprowadzenia wstępnej analizy energetycznej budynku wraz ze wskazówkami dotyczącymi możliwości poprawy charakterystyki energetycznej.  Szczegółowa analiza, czyli audyt energetyczny, pozwala na dokładne wyliczenie możliwych oszczędności.  Dlatego też istotne, z punktu widzenia świadomości społeczeństwa, jest proste i rzeczowe przedstawienie i wyjaśnienie informacji zawartych w świadectwach charakterystyki energetycznej.