Energetyczne rozmowy na szczycie

fot. CBE Polska

W dniu 27 września 2012 roku, w gdańskim hotelu Hilton odbyła się II edycja międzynarodowej konferencji skupionej wokół tematyki smart grid i smart metering II Smart Communications & Technology Forum, zorganizowana przez Zespół CBE Polska. Tym razem w Gdańsku spotkali się eksperci oraz praktycy zarówno z polski jak i zagranicy, aby zweryfikować wzajemne doświadczenia, a także nawiązać nowe partnerstwa i relacje biznesowe. 

Partnerem strategicznym wydarzenia była włoska grupa Enel, która w tym roku obchodziła pięćdziesięciolecie swojej działalności. Jako Partner Technologiczny zaprezentowała się szwedzka firma Net Insight. Dodatkowo dla gości Forum swoje rozwiązania prezentowali Eksperci technologiczni: Eltel Networks, Lackmann, Mikronika, Wystawca – ZPA Smart Energy oraz Sponsor – Smart Grids Networks.

Po oficjalnym otwarciu konferencji przez przedstawiciela CBE Polska - Agatę Pęzińską głos zabrało dwóch gości specjalnych reprezentujących patronów honorowych. Najpierw zgromadzonych powitał Ryszard Świlski, Członek Zarządu Województwa Pomorskiego, a następnie Jerzy Sadowski, Wiceprezes ds. Komunikacji Elektronicznej, PIIT. Po zakończeniu części powitalnej głos zabrał dr hab. inż. Waldemar Skomudek, Prof. Politechniki Opolskiej, Dziekan Wydziału Inżynierii Produkcji i Logistyki, który wygłosił wykład inauguracyjny (współautorstwa dr Mariusza Swory z Uniwersytetu Jagiellońskiego) zatytułowany: Inteligentne sieci – główne wyzwania. prof. w trakcie wystąpienia zaakcentował zarówno ramy regulacyjne (a raczej braki regulacyjne), zakres definicji, główne czynniki rozwoju smart grid.

 – Należy przyjąć holistyczne spojrzenie na zarządzanie systemem elektroenergetycznym, w którym wiele elementów (elementy energetyki konwencjonalna, energetyki rozproszona, elektroenergetyki sieciowej) ma tworzyć spójną całość. Takie podejście promuje jednocześnie innowacyjność, zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo systemu i jest kwintesencją tego co współcześnie jest określane jako koncepcja Smart Grids – podkreślił prof. Skomudek.

Po zakończeniu wykładu inauguracyjnego swój referat wygłosiła przedstawicielka Komisji Europejskiej – Anna Mengolini, Scientific Officer z włoskiego Centrum Badań Zintegrowanych Instytutu Energii i Transportu. Prelegentka w prezentacji Activities on Smart Grids at the Joint Research Centre przedstawiła strukturę organizacyjną reprezentowanego Instytutu oraz zakres działalności swojej grupy w zakresie rozpowszechniania technologii, prac badawczych a także zbierania informacji na temat sytuacji na gruncie europejskim. 

 – Inteligentne sieci to jeden z celów Unii Europejskiej. Na razie jesteśmy w punkcie wyjściowym. Obecnie w Europie realizowanych jest ok. 300 projektów o różnej skali finansowej, związanych z inteligentną siecią – powiedziała Anna Mengolini z Centrum Badań Zintegrowanych przy Komisji Europejskiej. Placówka ta jest organem badawczym UE; posiada siedem instytutów w pięciu krajach: Belgii, Hiszpanii, Holandii, Niemczech i Włoszech.

Po referacie Anny Mengolini, głos ponownie zabrał prof. Waldemar Skomudek, który tym razem jako Moderator dyskusji panelowej zaprosił kolejnych jej uczestników do stołu prezydialnego. Do panelu zasiedli: Dariusz Dzirba, Dyrektor Biura Rozwoju PGNiG S.A; Dr hab. inż. Krzysztof Madajewski, Prof. IEn, Dyrektor Instytutu Energetyki Oddział Gdańsk; Andrzej Kaczmarek, Dyrektor Departamentu Informatyki Biura GIODO; Rafał Czyżewski, Prezes Zarządu Energa Operator S.A.; Robert Zasina, Szef Biura Operatora Rynku Lokalnego Departamentu Usług Operatorskich Tauron- Dystrybucja S.A.; Jerzy Sadowski, Wiceprezes ds. Komunikacji Elektronicznej PIIT. W trakcie dyskusji kompleksowo zweryfikowano zagadnienie smart grid, zarówno na gruncie poziomu wdrożeń, regulacji, ochrony danych osobowych jak i profitów dla odbiorców czy zmian taryfowych.

 Prezes zarządu Energa Operator Rafał Czyżewski poinformował, że jego firma wdraża obecnie inteligentne opomiarowanie w Kaliszu, na półwyspie Helskim oraz okolicach Drawska Pomorskiego. Docelowo ma być zamontowanych 100 tys. nowych liczników, gotowych jest 30 tys. urządzeń.

 – W przyszłym miesiącu wystartujemy z pierwszymi usługami dla klientów. Jakie będzie ich zachowanie, to jeszcze niewiadoma. Z uwagi na duże nakłady inwestycyjne stawka dla poszczególnego klienta za prąd może wzrosnąć o 1,5%, ale doświadczenia europejskie mówią z kolei, że oszczędności na energii dla konsumentów mogą wynosić od 10% do 25% – wyjaśnił Czyżewski. W naszej spółce kierujemy się wizją rozwoju obejmującą kilka obszarów, które należy wziąć pod uwagę:

• aktywny odbiorca – związaną z podniesieniem efektywności choćby poprzez świadomą redukcję zapotrzebowania w szczycie etc,
• lawinowo przyrastająca generacja rozproszona (z dużym naciskiem na farmy wiatrowe) jako sposób na wykorzystanie technologii ku integracji z siecią dystrybucyjną,
• efektywność operacyjna firmy – cała infrastruktura licznikowa została zainstalowana, proces integracji między koncentratorami a aplikacją zmierza ku końcowi. Jednym z największych pojawiających się problemów jest URE - problem stwarza min. wymóg odczytów w gradacji 15-minutowej. Ilość danych do przechowywania (w przypadku stacji powyżej 200 odbiorców na poziomie 1 koncentratora) jest bardzo duża. Kolejna kwestia to taryfy. Reasumując – na chwilę obecną trudno o konkretne wnioski co to oznacza dla klienta. W przyszłym miesiącu uruchamiamy opcję rozliczenia w oparciu o rzeczywiste zużycie, za 2 miesiące ruszy portal umożliwiający "śledzenie" energii. Zważywszy na fakt, iż polski system ponosi duże nakłady ale obniża koszty operacyjne należy liczyć się ze wzrostem stawki dystrybucyjnej w granicach 1-1,5% ale jaki to będzie miało wpływ na zużycie energii (pamiętajmy o taryfach i obniżeniu zapotrzebowania w szczycie) - zobaczymy – twierdzi Rafał Czyżewski, Prezes Zarządu Energa Operator S.A.

 – Sektory sieci gazowej i elektroenergetycznej więcej łączy niż dzieli. W myśl podejścia holistycznego energetyka jest całością. Chodzi o to żeby energia była pewna, tania i ekologiczna (z perspektywy klienta). Gaz do tego mixu może "dorzucić" się więcej niż mogłoby się wydawać. W sektorze gazowym urodził się pomysł "gaz smart gridu" (mimo że ten sektor ma charakter raczej konserwatywny). W tym kontekście należy wziąć pod uwagę istotne elementy takie jak:

• możliwość zjawienia się w systemie nowych źródeł gazu (biogaz, biometan)
• pojawienie się nowego elementu w postaci gazu niekonwencjonalnego
• możliwość obecności innych gazów w systemie (istnieje możliwość wprowadzenie do 15% wodoru do sieci)

Nowa sieć gazowa musi być siecią bardziej elastyczną i adoptującą czynniki zewnętrzne. Musi być siecią inteligentną. Zauważyć także należy, że kolosalnym problemem elektroenergetyki jest magazynowanie energii, natomiast w tym kontekście gaz tego problemu nie ma. Jedna sieć smart grid: gazowa i elektroenergetyczna jest niemożliwa. Mamy za to pomysł na gaz smart grid np. poprzez nowe źródła gazu, takie jak gaz łupkowy, biogaz i biometan. Możemy też wykorzystać prąd do produkcji wodoru za pomocą elektrolizy, a taki tani wodór potem z kolei wprowadzić do sieci – powiedział Dariusz Dzirba, Dyrektor Biura Rozwoju PGNiG S.A.

 – W kontekście generacji rozproszonej często oceniamy, że jeśli umieścimy ją bliżej odbiorcy unikniemy rozbudowy systemu. Tymczasem zbliżamy się do granic jego bezpieczeństwa. Niepewność pracy systemu wymaga interwencji w postaci inteligentnych rozwiązań- trzeba bowiem obserwować sieć w czasie rzeczywistym by w pełni wykorzystać sieć przesyłową. Nie można prowadzić ruchu systemu w myśl, że generacja nadąża za obciążeniem. Jeśli nie mamy wystarczającej ilości źródeł wytwórczych a zamiast tego mamy generację rozproszoną to tak się nie da. Należy magazynować energię i bilansować system. Cały ten proces jest bardzo kłopotliwy. Inteligentna elektroenergetyka pozwoli na pewne odłożenie inwestycji w dużą sieć, natomiast umożliwi optymalne wykorzystanie już istniejącej – stwierdził Dr hab. inż. Krzysztof Madajewski, Prof. IEn, Dyrektor, Instytut Energetyki, Oddział Gdańsk.

 – Z punktu widzenia technologicznego istniejące sieci transmisyjne są bardzo nowoczesne i bezpieczne – choćby na przykładzie telefonii komórkowej. W odniesieniu do Polski i Europy miniona dekada (lata 2000-2010) była raczej słaba jeśli chodzi o inwestycje w tym zakresie. Z punktu widzenia bezpieczeństwa przesyłu danych – w mojej ocenie możemy mówić o bezpieczeństwie. Należy oczywiście pamiętać, że główna odpowiedzialność spoczywa na użytkowniku sieci. Sieci komórkowe technologicznie zapewniają implementację sieci inteligentnej. Podzielam zdanie Profesora Madajewskiego – do wielkich zmian należy podejść ostrożnie i zachowawczo, tak aby wybadać teren. Aktualnie jesteśmy na etapie przechodzenia od rozwiązań konwencjonalnych do optymalnych. Należy zwrócić uwagę, że nikt nie zadaje sobie pytania o wartość dodaną wdrożenia inteligentnego systemu w sensie gospodarczym. Należy myśleć długofalowo, odpowiedzieć sobie na pytanie co będzie za 30 czy 50 – nie za 5 bo to zwykła krótkowzroczność. Trzeba zastanowić się nad rozwiązaniami, które przynoszą długofalowe efekty. Mamy parcie na innowacyjność ale nikt nie chciałby przecież zostawiać balastu i problemu następnym pokoleniom – stwierdził Jerzy Sadowski, Wiceprezes ds. Komunikacji Elektronicznej, PIIT. Dodatkowo zwrócił uwagę, aby podczas dyskusji o smart grid i smart metering nie skupiać się jedynie na aspektach technologicznych. 

 – Nowoczesne liczniki do prądu, inteligentne sieci – wszystko fajnie, ale problem tkwi też w przepisach. Jeśli np. chodzi o regulacje w Unii Europejskiej dotyczące telekomunikacji, to są one tak duże i skomplikowane, że Europa pod względem rozwoju tej branży jest ostatnim kontynentem na świecie. Nadmierne regulacje prawne są szkodliwe – ocenił wiceprezes PIIiT. Sadowski zauważył jednocześnie, że europejskie prawo dotyczące inteligentnych sieci w energetyce powinno być konkurencyjne i uwzględniać perspektywę 30-50 lat. – Warto pamiętać, że USA i Azja kładą dziś duży nacisk na energetykę i surowce. W Stanach Zjednoczonych gaz jest 10-krotnie tańszy niż w Europie – dodał Sadowski.

Dyrektor departamentu usług operatorskich Tauron Dystrybucja, Robert Zasina poinformował, że jego spółka oferuje obecnie 30 tys. inteligentnych liczników.

 – Zastanówmy się czy mamy odpowiednie narzędzia teleinformatyczne do "pilnowania" sieci. Jeśli funkcjonowanie wszystkich składowych ma strategiczną rolę chodzi tu także o aktywność drobnych odbiorców i informacje na temat zużycia. W zakresie smart grid, z punktu widzenia operatora bardzo ważne jest w jaki sposób najefektywniej opomiarować klienta. Strategiczną rolę w całym procesie pełnią dostawcy rozwiązań – to oni wychodzą muszą wyjść naprzeciw polskim oczekiwaniom. W Tauron Dystrybucja mamy ponad 30 tys. klientów i tak jak każdy wiele problemów. Nadal dywagujemy nad wyborem źródła komunikacji: PLC, radio, sieć komórkowa – to będzie kolejnym etapem pilotaży. Chciałbym także podkreślić rolę odbiorcy – taryfy pozwolą zachęcić go do świadomego zużycia, zmniejszania obciążenia systemu. Mówi się, że wdrożenie smart gridu pozwoli na dostosowanie taryf do potrzeb odbiorcy – nie zgodzę się z tym. To odbiorca powinien dostosować się do stanu sieci, to on powinien przesunąć obciążenie i je zrównoważyć w miarę potrzeby – stwierdził Robert Zasina, Szef Biura Operatora Rynku Lokalnego, Departament Usług Operatorskich, Tauron Dystrybucja S.A.

 – Istotą dyskusji jest nie tylko sprawa bezpieczeństwa ale ochrony prywatności osób. URE wymagało 15 minutowych odczytów. Taka sytuacja dość mocno profiluje odbiorcę. Niemieckie badania wykazały, że na podstawie analizy zużycia i odczytów można nawet stwierdzić jaki program w tv ogląda użytkownik. Istotna kwestia w obecnym stanie legislacyjnym to kierowanie się poniższymi:

• odpowiedzią na pytanie w jakim celu zbieramy dane
• zasadą minimalizacji danych – zbieranie jedynie tych danych, które są niezbędne do osiągnięcia określonego celu

 Ze względu na smart grid dane można podzielić na dwa rodzaje:

• dane techniczne – interesują operatora z punktu widzenia równoważenia obciążenia, pozwalają na sterowanie siecią
• dane konsumenta – sposób życia i rodzaje przyzwyczajeń indywidualnego użytkownika, należy je traktować jako dane osobowe, ale wykorzystywać je należy wyłącznie do celów rozliczeniowych czyli do wystawienie faktury. W przypadku tej drugiej grupy dane powinny być odczytywane w systemie miesięcznym (nie ma potrzeby odczytu 15- minutowego ). Trzeba i wręcz należy respektować zasadę minimalizacji danych. – powiedział Andrzej Kaczmarek, Dyrektor Departamentu Informatyki, GIODO.

Dyskusja panelowa wzbudziła liczne pytanie ze strony uczestników a poruszane zagadnienia kontynuowane były w foyer po jej zakończeniu wśród uczestników Forum. Po zakończonym panelu rozpoczęto prezentacje w ramach bloku technologicznego. Jako pierwszy głos zabrał Jacek Koźbiał, Dyrektor ds. Spraw Systemów Pomiarowych Energii Elektrycznej z firmy Mikronika. Zaprezentował on BPL – szerokopasmowy PLC – technologię do szybkiej realizacji stabilnej komunikacji dla Smart Systemów. W ramach tego wystąpienia opisano pilotażowe wdrożenia, zaprezentowano wnioski dotyczące zagrożeń, kosztów i opłacalności poszczególnych scenariuszy. Podkreślić należy, że firma Mikronika jest stałym partnerem Forum i także w trakcie pierwszej edycji w 2011 roku prezentowała swoje rozwiązania jako Ekspert Technologiczny.

Jako kolejny występował Partner Technologiczny Forum – firma Net Insight. Jej przedstawiciel - Per Lindgren, Założyciel i Wiceprezes ds. Rozwoju Rynku, przedstawił wystąpienie o tytule "Nimbra - platforma komunikacyjna dla Smart grid" – skupione było ono wokół komunikacji czasu rzeczywistego i wysokiej integralności dla aplikacji smart. Lindgren szczegółowo opisał charakter proponowanej technologii, sukcesy i osiągnięcia firmy a także pochlebne referencje licznych partnerów biznesowych.

Kolejni "technolodzy" - Lackmann Metering Sp. z o.o. przedstawili swoją ofertę w postaci inteligentnego opomiarowania odbiorców oraz smart grid w oparciu o system NES i protokół OSGP. Jako przedstawiciel firmy głos zabierał Rafał Wróblewski, Dyrektor Oddziału Lackmann w Polsce.

Ostatnia z technologicznych prelekcji dotyczyła Wdrożenia rozwiązań funkcjonalności smart grid w energetyce dystrybucyjnej w Danii. Prelegent – Per Joergensen , Dyrektor Sprzedaży w ELTEL Networks, AMM Business przedstawił najlepsze praktyki na przykładzie doświadczeń firmowych.

Po zakończeniu bloku technologicznego nadszedł czas na prezentacje z zakresu case study. Kolejni reprezentanci wyjaśniali rolę technologii smart grid a także poziom implementacji na gruncie własnych przedsiębiorstw. Wystąpili kolejno:

• Partner Strategiczny – Enel (Case study - Włochy/Słowacja: Enel - sukces we wdrożeniu inteligentnych rozwiązań)
• Andrea Pancotti, Dyrektor Działu Handlowego, ENEL Slovenske Elektrarne a.s., Słowacja
• Antonello Buondonno, Dyrektor Departamentu Rozwoju- Sektor Europa i Ameryka, Enel Distribuzione SpA, Włochy
• Claudio Zito, Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu, Enel Distribuzione, Włochy

Antonello Buondonno, Dyrektor Departamentu Rozwoju - Sektor Europa i Ameryka, Enel Distribuzione SpA, Włochy opowiedział o doświadczeniach Enela związanych z implementacją inteligentnych liczników we Włoszech. Następnie głos zabrał Andrea Pancotti, Dyrektor Działu Handlowego, ENEL Slovenske Elektrarne a.s., Słowacja, który uzupełnił wypowiedź swojego poprzednika przedstawiając działania podjęte przez Grupę w dziedzinie smart grid na Słowacji. Na pytania uczestników odpowiadał Claudio Zito, Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu, Enel Distribuzione. Zapytany przez przedstawicielkę Opower, Michelę Beltracchi, o reakcję odbiorców na wymianę liczników, stwierdził, że trudno mówić o jakiejkolwiek reakcji jako, że wszystko zostało przeprowadzone tak sprawnie, że klienci praktycznie tego nie odczuli.

UAB Centrum Technologii i Innowacji - Case study - Litwa: Centrum Technologii i Innowacji a smart grid na Litwie. Vytautas Bitinas, Kierownik projektu Smart Grid UAB Centrum Technologii i Innowacji opowiedział o wdrożeniach na Litwie, które wedle jego opinii nie zostały zwieńczone sukcesem.

Elektro-Slovenija d.o.o., Słowenia - Case study - Słowenia: "Integracja inteligentnych sieci w słoweńskim systemie przesyłowym". Jan Kostevc, Dyrektor Działu Wsparcia Operacyjnego Elektro-Slovenija d.o.o. stwierdził, iż: "W związku z licznymi ograniczeniami w rozwój, linie przesyłowe nie są w stanie sprostać wymaganiom współczesnego europejskiego klienta". Prelegent podkreślił również, że systemy transmisyjne pełnią obecnie zupełnie inną rolę niż 10 lat temu.

Statnett SF, Norwegia - Case study - Norwegia: "Inteligentny system energetyczny w Statnett SF. Technologie komunikacyjne, a potrzeby energetyczne sieci". Jan Ove Gjerde, Wiceprezes Statnett SF Norwegia omówił sytuację w Norwegii prezentując uczestnikom systemy monitoringu (WAMS) wdrożone przez Statnett.