Jak projektować instalację elektryczną w łazience?

fot. nkt cables

Łazienka to dla mieszkańców domu przestrzeń relaksu w pianie i strumieniach gorącej wody, jednak projektanci instalacji elektrycznych wiedzą, że obecność gniazd zasilających i urządzeń w takim mokrym środowisku może stanowić potencjalne zagrożenie.

Współczesne łazienki to nie tylko miejsca przeznaczone do celów kąpielowych. Aby dawały pełny komfort użytkowania i funkcjonalność, są często wyposażane w wiele urządzeń elektrycznych pełniących różnorodne funkcje, można do nich zaliczyć oprawy oświetleniowe, pralkę, podgrzewacze wody czy wentylatory wyciągowe. W łazience często również korzystamy z mniejszych urządzeń podłączanych do gniazd zasilających, jak na przykład suszarka czy golarka. W nowoczesnych salonach kąpielowych instalowanych jest ponadto wiele źródeł światła, pełniących nie tylko rolę oświetlenia ogólnego, lecz również pomocniczego, jak kinkiety przy lustrach czy nawet oprawy akcentujące, które podkreślają ciekawe elementy wystroju. Ze względu jednak na obecność wody i pary instalacje elektryczne w łazienkach generują dużo większe zagrożenie porażenia prądem elektrycznym, niż te znajdujące się w innych pomieszczeniach w budynkach mieszkalnych. Dlatego projektanci i wykonawcy instalacji elektrycznych muszą przestrzegać zasad zapisanych w wykazie polskich norm przywołanych w załączniku 1 do rozporządzenia [2] – PN-HD 60364-7-701:2010[5].

Najważniejsze są odległości!

W łazienkach należy przede wszystkim zwrócić uwagę na rozmieszczenie instalacji. Wymagania normatywne w tym zakresie są bardzo rozbudowane i szczegółowe, gdyż w grę wchodzi bezpieczeństwo ludzkie. Przed przystąpieniem do projektowania należy szczegółowo zapoznać się z wszystkimi wytycznymi. Podstawą jest znajdująca się w wymienionej powyżej normie arkuszowa część 7-701, która określa trzy strefy ochronne: w pomieszczeniu łazienki z wanną/brodzikiem i dwie strefy dla natrysku bez brodzika i wanny. W przypadku łazienki z wanną i kabiny natryskowej wyposażonej w brodzik wytycza się je następująco – [Rys. 1]:

• Strefa „0” to wnętrze wanny lub brodzika. Zamontowany w niej sprzęt i osprzęt powinien mieć ochronę przed dostępem wody w stopniu IPX7.
• Strefa „1” została wytyczona dwoma płaszczyznami: pionową, która przebiega wzdłuż zewnętrznej krawędzi obrzeża wanny (lub brodzika/basenu natryskowego) oraz poziomą, sięgającą do wysokości 225 cm, licząc od powierzchni podłogi łącznie z przestrzenią pod wanną i pod brodzikiem. Instalowane w niej oprawy oświetleniowe i urządzenia muszą się charakteryzować stopniem ochrony co najmniej IPX4.
• Strefa „2” jest ograniczona płaszczyzną pionową przebiegającą w odległości 60 cm od zewnętrznej płaszczyzny ograniczającej strefę „1” oraz poziomą wytyczoną na wysokości 225 cm nad powierzchnią podłogi. W przypadku, gdy w łazience znajduje się natrysk bez brodzika, wyznacza się tylko dwie strefy: „0” i „1”. Strefa „0” stanowi wnętrze ograniczone w pionie stałą ścianką pod natryskiem wraz z przestrzenią do 120 cm bez ścianki i do wysokości 10 cm w poziomie.

Rys. 1. Strefy ochronne w łazience z wanną i przykładowe trasy prowadzenia instalacji z wykorzystaniem przewodów nkt cables (obwód oświetlenia i wentylatora z higrostatem)

Strefa „1” jest ograniczona płaszczyznami: pionową, która przebiega wzdłuż zewnętrznej krawędzi stałej ścianki (nad strefą 0) oraz poziomą do wysokości 225 cm. Ponadto w obwodach PELV (o bardzo niskim napięciu znamionowym, z uziemieniem roboczym i zasilanym z bezpiecznego źródła zapewniającego oddzielenie elektryczne od innych obwodów) i SELV (bez uziemienia roboczego) należy stosować urządzenia o ochronie IPXXB, lub IP2X wg PN-EN 60529:2003 [7]. Jeśli w budynku nie zastosowano żadnego z tych układów, bezwzględnie należy stosować wyłącznik różnicowoprądowy RCD o ΔI≤30 mA. Podstawowe zasady projektowania instalacji umieszczono w Tab.1

Tab. 1. Podstawowe wymagania w pomieszczeniach wyposażonych w wannę/brodzik wg PN-HD 60364-7-701:2010:

Jak planować instalację w pomieszczeniach mokrych?

W pomieszczeniach łazienkowych przewidywalność i przejrzystość planowania przewodów ma szczególne znaczenie. Trasy instalacji elektrycznej należy prowadzić wyłącznie do urządzeń stosowanych w tym pomieszczeniu. Na rys. 2 zamieszczono podstawowy schemat wykonawczy podłączenia obwodu oświetlenia i wentylatora. Wykonany w systemie bezpuszkowym przykładowy układ połączeń umożliwia prostą realizację czynności łączeniowych. Tak wykonana instalacja jest bezpieczna dla użytkowników pomieszczenia. Instalację układa się w rurkach, kanałach ścian lub najczęściej podtynkowo. Przy obróbce przewodów zaleca się stosować najwyższą staranność, gdyż potencjalne uszkodzenie żył ochronnych może doprowadzić do awarii instalacji i porażenia użytkowników. Do powyższych instalacji proponujemy oferowane przez firmę nkt cables przewody nkt instal PLUS na napięcie 450/750 V z oznaczeniami kolorystycznymi w postaci linii biegnącej wzdłuż żyły ochronnej. Odpowiednio do instalacji oświetlenia należy stosować przewody nkt instal PLUS YDYpżo 3x1,5 mm² z oznaczeniem niebieskim [schemat na rys. 2], zaś do układania obwodów gniazd wtyczkowych - nkt instal PLUS YDYpżo 3x2,5 mm² z zieloną identyfikacją kolorystyczną.

Rys. 2. Przykładowy schemat wykonawczy połączeń przewodów obwodu oświetlenia i wentylatora z higrostatem (połączenie bezpuszkowe), fot. nkt cables

Zgodnie z prenormą N SEP-E-002 [8] przewody należy zawsze układać w pionowych i poziomych strefach instalacyjnych o szerokości odpowiednio 20 i 30 cm. Zalecane trasy prowadzenia znajdują się w poziomie na wysokości 30 cm pod sufitem i 115 cm nad powierzchnią podłogi. Natomiast w pionie należy prowadzić instalację w odległości 15 cm od ościeżnicy lub zbiegu ścian. Wyłączniki oświetlenia umiejscawia się wyłącznie na zewnątrz pomieszczenia w taki sposób, by środkowa część obudowy nie znajdowała się wyżej niż 115 cm nad powierzchnią podłogi.

Projektując pomieszczenie łazienkowe należy pamiętać, że prąd elektryczny i woda stanowią niebezpieczne połączenie, dlatego przestrzeganie tych zasad powinno mieć pierwszoplanowe znaczenie, co nie wyklucza jednak zapewnienia wygody korzystania z przyborów czy estetyki wnętrza. Dlatego w procesie projektowym warto wcześniej ustalić rozmieszczenie poszczególnych urządzeń i strefy kąpielowej tak, by pomieszczenie spełniało łącznie wszelkie wymogi bezpieczeństwa, jak i życzenia inwestora.

Literatura:

1. Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wyd. 6, WNT, Warszawa 2005 r.
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U.02.75.690], zmiany: Dz.U. 2008 Nr 291, poz. 1238, Dz.U.2009-56-461, Dz.U.2010-239-1597. Dz.U.2012 poz.1289. Dz.U. 2013 poz.926.1,
3. Musiał E.: Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach niskiego napięcia. Spodziewane zmiany w normalizacji. Automatyka, Pomiary, Zakłócenia – Jurata 24-27.maja 2006
4. Strzyżewski J.: Norma z serii PN-HD dla łazienek. Koło 536 SEP Oddział Warszawski
5. PN-HD 60364-7-701:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 7-701: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub prysznic.
6. PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa – Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
7. PN-EN 60529:2003  Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP).
8. N SEP-E-002  Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania.
9. PN-IEC 60364-5-52:2002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Oprzewodowanie.
10. PN-EN 50525-1:2011 Przewody elektryczne – Niskonapięciowe przewody elektroenergetyczne na napięcie znamionowe nieprzekraczające 450/750 V (Uo/U) -- Część 1: Wymagania ogólne.
11. PN-E-90060:1987 Przewody elektroenergetyczne ogólnego przeznaczenia do układania na stałe – Przewody o izolacji i powłoce polwinitowej, płaskie - norma wycofana, zastępuje ją norma PN-E-90060:1974.