Instalacja elektryczna dobrze zaplanowana

fot. Zalecane strefy układania przewodów instalacji elektrycznej w pomieszczeniach

Jak wynika z wieloarkuszowych norm PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”, punktem wyjścia do zaprojektowania bezawaryjnej i efektywnej instalacji elektrycznej w budynku jest określenie mocy zapotrzebowanej, jednak nie ma jednolitego aktu w tym zakresie. Szczegółowych zasad planowania instalacji elektrycznej warto poszukać w źródłach pomocniczych, jak chociażby prenorma N SEP-E 002.

Obowiązujące w Polsce unormowania dotyczące warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać wewnętrzne instalacje elektryczne w budynkach, czyli rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 14 grudnia 1994 [2], jak również wieloarkuszowa norma PN-IEC 60364, formułują ogólne wskazania dotyczące właściwego projektowania instalacji, głównie w kontekście bezpieczeństwa użytkowania i ochrony życia ludzkiego. Jednym z wymogów stawianych przez normę PN-IEC 60364 jest ustalenie mocy zapotrzebowanej, ze względu na zjawiska nagrzewania przewodów i dopuszczalnych spadków napięcia. Właściwe wyznaczenie tej wartości, odpowiednie wytyczenie obwodów czy dobranie przekroju przewodów, jak również sposób ich prowadzenia mają kluczowe znaczenie dla trwałości, jakości instalacji i przyszłego komfortu jej użytkowania. W praktyce jednak kwestie te bywają źródłem rozdźwięków pomiędzy inwestorem, projektantem a dostawcą energii elektrycznej, co może skutkować niedopasowaniem instalacji do potrzeb, a nawet jej awaryjnością. Dlatego podczas jej planowania warto opierać się na sugestiach zawartych miedzy innymi w prenormie N SEP-E- 002 [5], wzorowanej na europejskich normach, jak np. niemieckiej DIN 18015 [7], jak pokazano na rysunku:

Rys. 1. Zalecane strefy układania przewodów instalacji elektrycznej w pomieszczeniach, źródło: N SEP-E-002:2003 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania. Wydanie: 2006, 2009 / I ISBN 978-83-89008-32-9

Instalacja dopasowana do potrzeb

Dobór przekrojów przewodów wynikający z założonej wartości mocy zapotrzebowanej dla  budynku mieszkalnego, skuteczny dobór zabezpieczeń przed skutkami przetężeń i spadkami napięcia w instalacji oraz zapewnienie ich selektywności odbywa się w trakcie jednego procesu projektowego. Ostateczne ustalenie zapotrzebowania na energię powinno być dokonane w porozumieniu z inwestorem lub właścicielem budynku, który określa obecne i przyszłe potrzeby w tym zakresie, w oparciu o zasady wynikające z normy i podane w niej współczynniki. Warto podkreślić, że moc zapotrzebowana nie jest prostą sumą mocy wszystkich użytkowanych w gospodarstwie domowym odbiorników, gdyż z założenia nie działają one nigdy równocześnie. Dlatego w tym celu stosuje się zestawione tabelarycznie współczynniki jednoczesności w podziale na mieszkania posiadające zaopatrzenie w ciepłą wodę z zewnętrznej, centralnej sieci grzewczej oraz go nie posiadające. I tak zalecana moc zapotrzebowana dla mieszkania o podstawowym wariancie wyposażenia wynosi 12,5 kVA dla lokalu zasilanego ciepłą wodą z centralnej sieci grzewczej i 30 kVA dla lokalu bez podłączenia do sieci. Kolejnymi etapami jest dobór zabezpieczeń i przekrojów przewodów.

 – W zależności od mocy zapotrzebowanej lub mocy szczytowej dla budynków wielorodzinnych należy następnie dobrać odpowiednie zabezpieczenie przetężeniowe, przy czym jego zalecana minimalna wartość nominalna nie powinna wynosić mniej niż 50 A. W zależności od wielkości mieszkania należy wytyczyć odrębne obwody gniazd wtyczkowych i oświetleniowe. Zalecana minimalna ilość obwodów dla typowego mieszkania o metrażu od 50 do 75 m² wynosi trzy, natomiast dla domu jednorodzinnego o powierzchni powyżej 125 m² - sześć. Co więcej, dla urządzeń o mocy znamionowej powyżej 2 kW należy przewidzieć oddzielny obwód zasilany z rozdzielnicy budynku – mówi inż. Andrzej Rymarczyk, inspektor nadzoru budowlanego ds. elektrycznych.

Przekroje przewodów należy dobierać każdorazowo według normy PN-HD 60364-5-52:2011 [4], uwzględniając długotrwałą obciążalność prądową oraz sposób wykonania instalacji i zależności od wpływów zewnętrznych. Najczęściej w domach jednorodzinnych całkowicie wystarczające jest zastosowanie przewodów YDYp 3x2,5mm² do zasilania gniazdek wtyczkowych, a przewodu 3x1,5 mm² w obwodach oświetleniowych, przy czym najkorzystniejszym rozwiązaniem jest stosowanie w całym budynku przewodów o izolacji na napięcie 450/750V.

Dobre rozplanowanie to podstawa

W pomieszczeniach mieszkalnych przewody są prowadzone w rurkach, kanałach, listwach instalacyjnych lub najczęściej podtynkowo. Dopuszcza się również układanie instalacji wtynkowo, jednak pod warunkiem przykrycia jej warstwą tynku o grubości co najmniej 5 mm. Dużym ułatwieniem na etapie wykonawczym są wyraźnie oznaczenia na oponie przewodu. Dla przykładu firma nkt cables oferuje przewody z identyfikacją kolorystyczną w postaci biegnącej podłużnej linii: zielonej dla przekroju 3x2,5 mm² (nkt instal PLUS YDYpżo 3x2,5) i niebieskiej dla przekroju 3x1,5 mm² (nkt instal PLUS YDYpżo 3x1,5).

nkt instal PLUS YDYp 450/750 3x1,5 mm²

nkt instal PLUS YDYp 450/750 3x2,5 mm²

Rys. 2. Przewody nkt instal PLUS z oznaczeniem kolorystycznym spełniają wymagania normy PN-EN 50525-1:2011 i mają znak bezpieczeństwa „B” biura BBJ SEP potwierdzony certyfikatem nr B/12/010/15

Oznaczenie zostało umieszczone od strony żyły ochronnej, co na etapie obróbki eliminuje prawdopodobieństwo przypadkowego uszkodzenia izolacji żyły roboczej. Ważnym warunkiem gwarantującym ochronę przed uszkodzeniem przewodów jest również przewidywalność ich trasy w budynku. Dlatego zgodnie z prenormą N SEP-E-002 przewody należy układać w pionowych i poziomych strefach instalacyjnych o szerokości odpowiednio 20 i 30 cm. Zalecane trasy prowadzenia znajdują się w poziomie na wysokości 30 cm pod sufitem, 30 i 100 cm nad powierzchnią podłogi, zaś w pionie – w odległości 15 cm od ościeżnicy lub zbiegu ścian. Łączniki należy umiejscowić w taki sposób, by środkowa część obudowy nie znajdowała się wyżej niż 115 cm nad powierzchnią podłogi, zaś gniazdka wtyczkowe – w dolnej poziomej strefie instalacyjnej. Specyficznymi pomieszczeniami pod tym względem są pomieszczenia jak np. kuchnia, gdzie gniazda wtyczkowe zaleca się umieszczać nie wyżej niż 105 cm nad podłogą.

Literatura

[1] Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wyd. 6, WNT, Warszawa 2005 r.

[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz.U.02.75.690], zmiany: Dz.U. 2008 Nr 291, poz. 1238, Dz.U.2009-56-461, Dz.U.2010-239-1597. Dz.U.2012 poz.1289. Dz.U. 2013 poz.926.1

[3] PN-IEC 60364-3:2000 - wersja polska Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Ustalanie ogólnych charakterystyk -- Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych -- Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa – Ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego.

[4] PN-HD 60364-5-52:2011 - wersja polska Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego – Oprzewodowanie.

[5] N SEP-E-002:2003 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania. Wydanie: 2006, 2009 / I ISBN 978-83-89008-32-9

[6] Markiewicz H. Klajn A.: Zasady planowania instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych. Komentarz do N SEP-E-002 oraz wytycznych wymiarowania i wyposażenia instalacji

[7] DIN 18015, Teil 1: Elektrische Anlagen in Wohngebauden. Planungsgrundlagen. (Urządzenia elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania).

[8] PN-EN 50525-1:2011 Przewody elektryczne – Niskonapięciowe przewody elektroenergetyczne na napięcie znamionowe nieprzekraczające 450/750 V (Uo/U) – Część 1: Wymagania ogólne