Zasady uznawania uprawnień i kwalifikacji zawodowych w krajach UE

Dyrektywa 2005/36/WE z dnia 7 września 2005 r.

Przyjęta przez Parlament Europejski i Radę dyrektywa 2005/36/WE z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych ma na celu stworzenie jednego systemu uznawania kwalifikacji zawodowych, który zastąpi kilka dyrektyw systemu ogólnego i kilkanaście dyrektyw sektorowych (z wyjątkiem dotyczących zawodu prawnika).

Modyfikacja dotyczy też większej liberalizacji świadczenia usług z możliwością używania tytułu zawodowego uzyskanego w państwie pochodzenia lub przybycia.

Wprowadzono rozróżnienie kwestii swobodnego świadczenia usług od swobodnego zakładania przedsiębiorstw (świadczenie usługi powinno charakteryzować się kryteriami tymczasowości i okazyjności), przeprowadzania procedur administracyjnych sprawdzających usługodawcę, które nie powinny przekroczyć 1 miesiąca. Po tym terminie, w przypadku braku decyzji ze strony organu przeprowadzającego procedury sprawdzające, usługa może być wykonywana. Kwalifikacje usługodawcy świadczącego usługę po raz pierwszy powinny być sprawdzane. W sytuacji wystąpienia zasadniczych różnic pomiędzy kwalifikacjami posiadanymi a wymaganymi w państwie przyjmującym powinny być zastosowane mechanizmy testujące, z zachowaniem zasady proporcjonalności.

Nowym przepisem wprowadzonym do Dyrektywy jest art. 15 dotyczący możliwości tworzenia tzw. wspólnych platform. Ideą utworzenia platform w danym zawodzie jest zastosowanie takich mechanizmów, aby kwalifikacje spełniające wymogi wspólnych platform uznawane były bardziej automatycznie, bez wymogu stosowania środków wyrównawczych (napisania testu umiejętności lub odbycia stażu adaptacyjnego).

Propozycje wspólnych platform mogą być przekazywane przez Państwa Członkowskie lub organizacje albo stowarzyszenia zawodowe, reprezentatywne na szczeblu krajowym i europejskim. Wspólne platformy oznaczają zestaw kryteriów dotyczących kwalifikacji zawodowych, których spełnienie pozwoli wyrównać zasadnicze różnice dotyczące kształcenia w danym zawodzie.

W nowych przepisach dyrektywy umożliwiono również stowarzyszeniom i organizacjom zawodowym reprezentowanym na szczeblu europejskim wprowadzanie tzw. Legitymacji zawodowych, zawierających informacje o karierze zawodowej posiadacza takiej legitymacji, miejscu prowadzenia działalności, ewentualnych sankcji nałożonych w związku z wykonywaniem zawodu itd. Wprowadzenie legitymacji może ułatwić mobilność przedstawicieli poszczególnych zawodów regulowanych. Dyrektywa wchodzi w życie w dniu 20 października 2007 r.

Zasady wykonywania prac usługowych na terenie UE

W Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2005/36/WE przewidziano ujednolicanie warunków prowadzenia działalności usługowej w krajach Unii. Definicja „usługi” oznacza wszelką działalność gospodarczą prowadzoną na własny rachunek, zazwyczaj wykonywaną za wynagrodzeniem, które nie musi być jednak wypłacane przez osoby będące odbiorcami usług. W konsekwencji, usługa to wszelka działalność obejmująca następujące dziedziny:
• usługi świadczone na rzecz konsumentów, przedsiębiorstw lub jednych i drugich
• usługi świadczone przez operatora, który przyjechał do Państwa Członkowskiego usługobiorcy
• usługi świadczone na odległość (np. przez internet)
• usługi świadczone w kraju pochodzenia po przyjeździe odbiorcy, lub też usługi świadczone w innym Państwie Członkowskim, do którego pojechali zarówno usługodawca, jak i usługobiorca (np. przewodnicy turystyczni).

Definicja usługi obejmuje szeroki zakres działalności, w tym na przykład: doradztwo dla członków kierownictwa, certyfikacja i testowanie, konserwacja, zarządzanie obiektami i zapewnianie bezpieczeństwa, usługi reklamowe, usługi rekrutacyjne, w tym usługi agencji pracy tymczasowej, usługi świadczone przez pośredników handlowych, doradztwo prawne lub podatkowe, usługi w zakresie nieruchomości, takie jak usługi świadczone przez agencje nieruchomości, usługi budowlane, usługi architektoniczne, działalność dystrybucyjna, organizacja targów i imprez wystawowych, wynajem samochodów, usługi w zakresie bezpieczeństwa, usługi turystyczne, w tym biura podróży i przewodnicy turystyczni, usługi audiowizualne, ośrodki sportowe i parki rozrywki, usługi rekreacyjne, usługi zdrowotne oraz usługi pomocy domowej, takie jak pomoc osobom starszym.

Wdrożenie dyrektywy o usługach będzie oznaczać swobodę podejmowania odpłatnej działalności usługowej w dowolnym kraju Unii Europejskiej przez podmioty i osoby z Polski przy spełnieniu warunków określonych dyrektywą, z których najważniejszym wydaje się proponowany zakaz wykonywania działalności gospodarczej w więcej niż jednym Państwie Członkowskim lub wpisu do rejestru albo przynależności do organizacji zawodowej w więcej niż jednym Państwie.

Dyrektywa ta wchodzi w życie w dniu 20 października 2007 r. Dodatkowy rok przewiduje się na uruchomienie niezbędnego systemu procedur współpracy.

Niektóre dziedziny zostały wyłączone z zakresu Dyrektywy, np. generalnie nie ma ona zastosowania do usług finansowych lub usług w sieci komunikacji elektronicznej,
ujętych w tzw. pakiecie telekomunikacyjnym przyjętym w 2002 roku (Dyrektywy 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE, 2002/22/WE oraz 2002/58/WE).

Wyłączone zostały również te działania, dla których może istnieć zbyt duża rozbieżność w podejściach krajowych lub niewystarczający poziom integracji wspólnotowej. Dotyczy dostawy elektryczności, gazu i wody. Organizację rynku energii elektrycznej reguluje Dyrektywa 2003/54/EC (analogicznie dyrektywa 2003/55/EC dotyczy gazu) i wymaga, aby podmioty gospodarcze w zależności od tego, jaką pełnią rolę na rynku energii, były prawnie i organizacyjnie oddzielone. Na tej zasadzie, oddzielone są przedsiębiorstwa energetyczne, które działają w interesie:
• właścicieli źródeł wytwarzania
• odbiorców finalnych, reprezentowanych przez przedsiębiorstwa komunalne lub organizacje przemysłowe, które mają w szczególności na uwadze zapewnienie ciągłości dostaw energii

• właścicieli kapitału, inwestowanego w działalności gospodarczej obrotu energią
• przedsiębiorstw energetycznych, które spełniają funkcje usługowe w stosunku do uczestników rynku tj. spółek zarządzających sieciami przesyłowymi i dystrybucyjnymi.

Podsumowanie

Można uznać, że w chwili obecnej stan prawny i zasady uznawania dyplomów ukończenia szkoły wyższej lub średniej technicznej jest w poszczególnych krajach Unii Europejskiej ustalony i nie powinien powodować żadnych problemów dla osób starających się na studia lub ubiegających o pracę. Istnieje też wystarczająca sieć punktów informacyjnych pozwalających na wyjaśnienie wątpliwości a w szczególności dodatkowych regulacji. Korzystanie z tych punktów jak też i podejmowanie pracy za granicą wymaga dostatecznej znajomości odpowiedniego języka obcego (najczęściej jest to język angielski).

Kwalifikacje zawodowe w krajach Unii uznaje w zasadzie pracodawca, z wyjątkiem tzw. zawodów regulowanych, dla których mogą być określone w różnych krajach dodatkowe kryteria. Warunkiem uznania wykształcenia jest ukończenie kształcenia o okresie co najmniej 3-letnim i posiadanie dyplomu (świadectwa) określającego uzyskane kwalifikacje zawodowe.

Dodatkowo może być żądanie odbycia stażu adaptacyjnego nieprzekraczającego podwójnej różnicy między okresem kształcenia w państwie przyjmującym i państwie uzyskania kwalifikacji.

W tym aspekcie zaświadczenia kwalifikacyjne typu D i E nie spełniają podstawowego kryterium uznawalności kwalifikacji, tj. odpowiednio ukierunkowanego długotrwałego szkolenia. Należy też mieć na uwadze, że dyplomy (świadectwa) powinny w miarę dokładnie określać posiadane kwalifikacje. Nieodpowiednie przetłumaczenie tytułu uzyskanego na dyplomie lub niejednoznaczne określenie nabytej specjalizacji (czasem jej „udziwnienie”) może powodować trudności w uznaniu danego dyplomu jako dowód wykształcenia w oczekiwanym czy też wymaganym kierunku.

Można natomiast oczekiwać, że wdrożenie dyrektywy o wykonywaniu usług umożliwi podejmowanie pracy w krajach UE przez małych przedsiębiorców i osoby prywatne na własny rachunek (nie jako pracownicy najemni podmiotów zagranicznych), a więc na warunkach takich jak w kraju, tj. na podstawie posiadanych kwalifikacji formalnych obowiązujących w Polsce.

Załączniki informacyjne

W załącznikach podano szereg informacji, które mogą być przydatne dla osób chcących podjąć pracę lub działalność zawodową w krajach Unii Europejskich. Należy pamiętać, że generalną zasadą jest, że w zawodach nieregulowanych uznanie kwalifikacji zależy od pracodawcy. W zawodach regulowanych pracodawca może wymagać dodatkowych umiejętności kwalifikacyjnych, które mogą się różnić w zależności od kraju, w którym ma się zamiar podjąć pracę. Dlatego w załączniku 1 podano ogólną informację o uznawaniu kwalifikacji inżynierskich dla większości krajów Unii.

Załącznik 1. Uznawanie kwalifikacji inżynierów w niektórych krajach Unii3)

*) wymagany przy staraniu się na studia (patrz również: www.ukie.gov.pl)
**) egzamin przed rozpoczęciem nauki na uczelni
***) w poszczególnych landach lub miastach uprawnienia regulacyjne mają różne urzędy; np.: Brema - senator budownictwa, Bawaria - zarząd okręgu, Badenia-Wirtembergia i Hesja - prezydia zarządów okręgowych, Berlin - wydziały gospodarcze urzędów rejonowych, Brandenburgia, Saara, Meklemburgia, Północna Nadrenia-Westfalia, Nadrenia Palatynat - najwyższe urzędy krajowe odpowiedzialne za gospodarkę, Hamburg - urząd odpowiedzialny za gospodarkę, Saksonia-Anhalt, Dolna Saksonia, Turyngia – izby inżynierskie, Schleswig-Holstein - starości powiatowi lub nadburmistrzowie.

Wg przyjętej w Unii „zasady wzajemności” można oczekiwać, że wymagania dotyczące zawodów regulowanych w poszczególnych krajach mogą być analogiczne jak wymagania stawiane w tym zakresie w Polsce w stosunku do osób chcących podjąć u nas pracę w zawodzie regulowanym.

Dlatego w załączniku 2 podano skrót wymagań obowiązujących u nas w stosunku do obcokrajowców pragnących wykonywać zawód regulowany.

Aby uzyskać szczegółowe informacje o zawodach regulowanych i wymaganiach z nimi związanych, najlepiej jest zwrócić się z zapytaniem do odpowiedniego tzw. punktu kontaktowego (informacyjnego). Wykaz tych punktów został podany w załączniku 3.

Źródłem informacji podanych w załączniku 3 jest Internet. Należy mieć na uwadze, że szczegółowe informacje, np. dotyczące nazwisk i adresów, mogą ulegać zmianom 05/36/i dlatego przed ich wykorzystaniem celowe jest sprawdzenie ich aktualności. Nie istnieje jedno wspólne źródło informacji, a poszczególne „punkty kontaktowe” obejmują swoim zasięgiem dany kraj. Funkcję informacyjnego punktu kontaktowego w Polsce spełnia Biuro NARIC – www.buwiwm.edu.pl.

Dobrym źródłem informacji są też strony internetowe zawierające odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, tzw. FAQ (Frequently Asked Questions), prowadzone przez wiele instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym i uznawaniem kwalifikacji.