Raport Międzynarodowej Agencji Energetycznej o sytuacji energetycznej w Polsce

fot. Dom energooszczędny

Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) potwierdza wysokie znaczenie efektywności energetycznej dla Polski. Opublikowany właśnie raport IEA podsumowuje postępy poczynione w latach ubiegłych i wskazuje kierunki dla Polski w zakresie polityki energetycznej na kolejny okres. Raport podkreśla również wagę rozwiązań poprawiających jakość powietrza.

Opisywany raport jest wynikiem szczegółowej rewizji polityki energetycznej Polski, która jest wykonywana cyklicznie, co 4 lata. Podobne dokumenty są przygotowywane dla wszystkich krajów członkowskich IEA.

IEA nie pozostawia wątpliwości, że lokalne zanieczyszczenie powietrza jest dzisiaj jednym z największych zagrożeń dla środowiska w Polsce. Według raportu ogrzewanie gospodarstw domowych za pomocą przestarzałych systemów grzewczych jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza, a emisje z tego sektora są trudne do uregulowania. IEA szacuje, że ogrzewanie gospodarstw domowych generuje około 40% emisji pyłu zawieszonego. Polskie domy jednorodzinne są ogrzewane w głównej mierze przez stare piece węglowe. Polacy mieszkają domach gdzie systemy grzewcze są przestarzałe, a najczęściej stosowane rozwiązanie - spalanie węgla oraz odpadów - zanieczyszcza znacząco środowisko. Dodatkowo szacuje się, że temperatura jest prawidłowo regulowana tylko w niespełna 30 proc. wszystkich budynków, a zaledwie 1 proc. wszystkich budynków w Polsce można uznać za energooszczędne. Poziom emisji gazów cieplarnianych na jednostkę produktu krajowego brutto (PKB) i intensywność emisji dwutlenku węgla w Polsce znajduje się wśród najwyższych spośród europejskich państw członkowskich IEA.

Według najnowszego raportu, od ostatniego szczegółowego przeglądu IEA w 2011 r., Polska poczyniła postępy w opracowywaniu i wdrażaniu polityki energetycznej - przechodzi również proces modernizacji i przewartościowania swojej strategii energetycznej. Rząd przeprowadza przegląd i aktualizację strategii energetycznej tak, aby uwzględniać między innymi, ostatnie decyzje Unii Europejskiej (UE) w zakresie polityki klimatycznej i energetycznej. Według przewidywań IEA, Polska powinna opublikować zmienioną strategię energetyczną w tym roku. IEA zachęca też Polskę do niezwłocznej finalizacji przygotowań długoterminowej strategii energetycznej do 2050 r. Proces ten musi również uwzględniać przejrzyste i otwarte konsultacje z podmiotami branży energetycznej i konsumentami. 

Według raportu IEA Polska nie w pełni popiera „transformację systemu energetycznego”, stawiając wciąż jeszcze na paliwa kopalne, jako podstawowy element systemu energetycznego w długoterminowej perspektywie. Niemniej jednak, kładzie duży nacisk na redukcję emisji gazów cieplarnianych (GHG) i zanieczyszczenie powietrza, większą efektywność energetyczną, realizację celów w zakresie energii odnawialnej, dekarbonizację systemu transportowego oraz wprowadzenia energii jądrowej.

Opublikowany właśnie raport podkreśla, że w ramach wdrażania strategii energetycznej, rząd zaoferował wsparcie finansowe i zachętę do wymiany starych kotłów na bardziej czyste i wydajne oraz wsparcie finansowe na izolację instalacji domowych. To powinno wpłynąć na minimalizowanie użytkowania węgla lub wykorzystywania odpadów na rzecz rozwiązań mniej emisyjnych, takich jak energia elektryczna, gaz ziemny lub sieć ciepłownicza.

Nowe standardy w branży budowlanej, w oparciu o dyrektywę o charakterystykach energetycznych budynków w UE, zapewniają obranie konkretnego kierunku w zakresie efektywności energetycznej w sektorze mieszkaniowym. Wymagania dla nowych budynków są ambitne, ale wiele z już istniejących w Polsce budynków wymaga remontów, na które należy określić mechanizmy finansowania. Obowiązki w zakresie modernizacji istniejących budynków pod kątem nieefektywnych systemów grzewczych mogą pomóc zapewnić znaczne oszczędności energii przy wykorzystaniu środków o krótszych okresach zwrotu.

Raport jednoznacznie potwierdza, że zastosowanie nowoczesnych systemów grzewczych w budownictwie może znacząco przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza.  Systemy wykorzystujące czyste źródła ciepła (np. pompy ciepła) oraz inteligentne systemy regulacji indywidualnej, pozwalają na znaczne zmniejszenie zużycia energii, ograniczając emisję zanieczyszczeń do minimum. 

Efektywność energetyczna ze względu na swoją dostępność cenową i technologiczną definiowana jest jako najszybsze rozwiązanie w drodze do osiągnięcia celów klimatycznych. Unia Europejska już w listopadzie ubiegłego roku przedstawiła ambitną politykę, silnie uwzględniającą ten aspekt. Opublikowany przez nią dokument „Czysta energia dla wszystkich” to największy pakiet legislacyjny w historii polityki energetycznej, w którym efektywność energetyczna jest uwzględniona w szczególny sposób. Raport IEA, w pełni zgodny z polityką Unii Europejskiej, podkreśla wagę tego rozwiązania.  Efektywność energetyczną można zapewnić dzięki automatyzacji i indywidualnej regulacji instalacji. Związane z tym inwestycje są niskie, zysk szybki, a zwrot z inwestycji wysoki. Obecnie 50 do 100 mln obywateli UE nadal nie jest w stanie kontrolować swoich wydatków na ogrzewanie, ze względu na brak urządzeń do indywidualnej regulacji temperatury w pomieszczeniach.

Jednocześnie uzyskanie wysokich oszczędności może być bardzo proste. Wystarczy zainstalować termostaty grzejnikowe, aby zmniejszyć zużycie energii o nawet 30%.

Międzynarodowa Agencja Energetyczna przedstawiła w swoim raporcie główne zalecenia dla polskiej polityki energetycznej. Wśród tych najważniejszych znalazły się wskazania do poprawy efektywności energetycznej. Oto wskazówki IEA dla polskiego rządu:

• Niezwłocznie sfinalizować tworzenie długoterminowej strategii energetycznej, wraz z planami działania i harmonogramami realizacji polityki. Proces ten musi uwzględnić przejrzyste i otwarte konsultacje ze wszystkimi podmiotami branży energetycznej  konsumentami.
• Upewnić się, że nowa strategia energetyczna kładzie duży nacisk na długoterminowe przemiany sektora energetycznego, w tym zwiększenie inwestycji w poprawę efektywności energetycznej, środki mające na celu zmniejszenie emisji z sektora niepodlegającego obrotowi handlowemu, bardziej ekologiczne ogrzewanie gospodarstw domowych i sektora energetycznego, reformę sektora ciepłowniczego i rozwój energii odnawialnej.
• Stworzyć jasną wizję dla sektora węglowego, zgodną z nową długoterminową strategią energetyczną, opartą na rzetelnym szacowaniu kosztów, przejrzystej odpowiedzialności, eliminowaniu subsydiowania skrośnego pomiędzy wytwórcami energii i kopalniami węgla oraz zapewniającą sektorowi prywatnemu możliwości rozwoju i konkurowania na rynku.
• Wprowadzić środki zabezpieczające krótko- i długoterminowe bezpieczeństwo systemu elektroenergetycznego.

Raport IEA:
http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/energy-policies-of-iea-countries---poland-2016-review.html

Streszczenie raportu IEA (PL): 
http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/EnergyPoliciesofIEACountriesPolish2016ReviewExecutiveSummaryPolish.pdf