Podsumowanie Forum Biomasy: Produkcja, Kontraktowanie, Logistyka

Relacja z Forum Biomasy 22-23 marca 2012

Obowiązujące w kraju regulacje prawne nakładają na zakłady energetyczne obowiązek systematycznego wzrostu udziału energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych, w tym przede wszystkim z biomasy. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki, na koniec grudnia 2012 r. moc koncesjonowanych elektrowni na biomasę wyniosła blisko 410 MW, a kolejnych około 33 MW objętych było promesą. Dla porównania, moc elektrowni na biogaz to wielkość rzędu 103 MW, ale już elektrowni wiatrowych – 1616 MW.

Jak szacuje dr Zdzisław Muras, Dyrektor Departamentu Przedsiębiorstw Energetycznych URE, na początku marca br., elektrownie na samą biomasę wyprodukowały grubo ponad milion MWh energii elektrycznej.

Sprostanie wzrastającemu popytowi na biomasę wymaga przede wszystkim stworzenia skutecznego systemu zapewniającego ciągłość dostaw, obejmującego skup, przetwórstwo, transport i magazynowanie. Jak zabezpieczyć ciągłość dostaw biomasy? - odpowiedzi między innymi na to pytanie szukano w czasie Forum Biomasy, które odbyło się w dniach 22-23 marca br. w Ostrołęce. Organizatorem spotkania było SC Consulting w ramach projektu PowerMeetings.pl.

Tegoroczne Forum Biomasy cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem słuchaczy - dość zaznaczyć, że wzięło w nim udział ponad 330 osób. Nic w tym jednak dziwnego, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, jak obszerna była tematyka spotkania.

Jednym z ciekawszych wystąpień był referat mgr inż. Andrzeja Rubczyńskiego, Dyrektora Departamentu Rozwoju PGNiG TERMIKA. Według jego wyliczeń, dziś jedynie 15% biomasy agro używanej przez energetykę pochodzi z Polski, a krajowe rolnictwo traci rocznie setki milionów złotych na rzecz zagranicznych wytwórców. Postawić na import, czy rozwijać własne plantacje biomasy? Jak zapewniał w czasie Forum Pan Andrzej Rubczyński, dla wytwórców energii niewątpliwie korzystnym jest rozwijanie własnych plantacji roślin energetycznych, gdyż zwiększa to bezpieczeństwo dostawy paliwa oraz pozwala kontrolować koszty jego produkcji i transportu. Stabilniejsza, bo oparta o formułę kosztową, jest też w tym przypadku cena paliwa.

Aktualnie jednak, poziom zysków z plantacji energetycznych, oczekiwanych przez plantatorów, nie przewyższa poziomu zysków z tradycyjnych upraw. To powoduje, że tempo rozwoju plantacji biomasowych nie jest - oględnie mówiąc - duże. Niestety maleją też zdolności finansowania plantacji przez branżę energetyczną. Jak podkreślił Andrzej Rubczyński, przedsiębiorstwa tego sektora zbliżają się do progu rentowności w przypadku obiektów dedykowanych do spalania biomasy, a nowy, proponowany przez resort gospodarki mechanizm wyliczania opłaty zastępczej, jak się prognozuje - jeszcze bardziej zmniejszy zdolność energetyki do finansowania rozwoju plantacji roślin energetycznych.

Rozwój plantacji biomasy w Polsce z pewnością przyspieszyłoby większe zaangażowanie państwa w tym temacie, jak choćby kompensacja nakładów początkowych na zakładanie plantacji roślin energetycznych (źródło: II Filar WPR), ale też do pewnego stopnia przejęcie przez wytwórców energii ryzyka od rolników, tj. chodzi tu o kompensację wahań kosztów oraz przychodów wynikających z prowadzenia działalności plantacyjnej (np. cen środków ochrony roślin, nawozów, paliw, maszyn rolniczych). Ale póki co - trzeba sobie radzić samemu.

PGNiG TERMIKA ma już zakontraktowane na 17 lat ok. 350 ha wierzby energetycznej na terenie Mazowsza. Swoje plantacje posiada także Dalkia Polska. Zwiększenie dostaw biomasy agro planuje też m.in. elektrociepłownia Stora Enso Poland Ostrołęka. Jak poinformowała na Forum Pani Marzena Bednarczyk, Kierownik Działu Zakupów w firmie, Stora Enso poszukuje aktualnie partnerów, plantatorów-dostawców dysponujących wiedzą i kapitałem umożliwiającym zaciąganie długoterminowych zobowiązań i inwestycji na rzecz zagwarantowania agrobiomasowego paliwa na potrzeby elektrociepłowni. W polu zainteresowania firmy jest wierzba energetyczna i miskant ale też brykiet ze słonecznika oraz łupiny kokosa.

Wyzwaniem nie lada jest dziś logistyka dostaw biomasy. Zdaniem ekspertów, nie powinna ona być przewożona na duże odległości, gdyż odbija się to negatywnie na ogólnych kosztach przedsięwzięcia, a także pozostawia istotny tzw. ślad węglowy. Ale co na to wielkie grupy energetyczne? Planowany układ schematu logistyki dostaw w Grupie EDF, oparty na platformach logistycznych (w skład których wchodziłyby punkty przeładunku i magazyny zewnętrzne) zaprezentował na Forum Pan Andrzej Kutrzuba, prokurent, Dyrektor Biura ds. Biomasy PHU Energokrak Sp. z o.o. Podkreślił przy tym, że zauważalnie wzrósł udział dostaw kolejowych w całości dostaw biomasy do Grupy EDF. Dziś szacowany jest on na ok. 15%, zakłada się natomiast, że od 2020 r. będzie to minimum 50%.

Projekty rozwojowe Grupy EdF w Polsce w zakresie biomasy przedstawił na Forum Pan Thierry Deschaux, Dyrektor ds. Akwizycji i Rozwoju, EDF Polska Centrala Sp. z o.o. Pan Grzegorz Tarasów, Dyrektor ds. Komunikacji Marketingowej Grupy CTL, omówił natomiast temat transportu biomasy na cele energetyczne na przykładzie rozwiązań CTL Logistics Sp. z o.o, a Pan Robert Kantek, Dyrektor ds. Sprzedaży - rozwiązania logistyczne w transporcie biomasy proponowane przez Freightliner PL Sp. z o.o.

Bardzo ciekawe aspekty z zakresu składowania biomasy u wytwórcy energii poruszyła na Forum mgr inż. Małgorzata Grodzka-Jawniak, Higienista i Epidemiolog gliwickiej Inspekcji Sanitarnej. Według definicji Unii Europejskiej, biomasa to podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałości przemysłu rolnego (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych z nim gałęzi gospodarki, jak również podatne na rozkład biologiczny frakcje odpadów przemysłowych i miejskich. Biomasa jest zazwyczaj gromadzona w postaci hałd na terenach elektrowni, przeważnie na wolnym powietrzu, jest ładowana ładowarką i transportowana do instalacji podawania biomasy. Jak zauważyła na Forum Małgorzata Grodzka-Jawniak, hałda nigdy nie jest do końca likwidowana, tylko w sposób ciągły jest uzupełniana nowym materiałem, a wewnątrz może rozwijać się wiele organizmów chorobotwórczych, takich jak bakterie czy grzyby. Bywa też zanieczyszczona odchodami gryzoni (szczurów) lub ptaków. Hałda ta może być więc potencjalnym źródłem wielu zagrożeń tzw. czynnikami biologicznymi, prowadzącymi do wielu groźnych dla zdrowia ludzkiego chorób.

Wytwórcy energii z biomasy powinni więc zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenia chroniące pracowników przed działaniem szkodliwych czynników biologicznych. Według Małgorzaty Grodzkiej-Jawniak, istotne jest m.in. oznakowanie stanowiska i strefy zagrożenia czynnikiem biologicznym, zapewnienie stałej opieki lekarskiej i badań profilaktycznych narażonych grup pracowników, przeszkolenie pracowników przed podjęciem pracy związanej z czynnikami biologicznymi, zapewnienie odzieży ochronnej (w tym okularów ochronnych, masek), zapewnienie środków dezynfekcyjnych i bezpiecznych warunków odkażania i czyszczenia skażonej odzieży.

Jednym z końcowych tematów Forum, jednak nie mniej ważnym, był wykład Pana Bogdana Warchoła, Prokurenta i Dyrektora ds. Zakupów Strategicznych Polish Energy Partners SA dotyczący zagrożenia samozapłonem biomasy na dużych składowiskach. Niestety – zagrożenie samozapaleniem biomasy jest uzależnione od wielu czynników, które wzajemnie na siebie oddziałują. Zdaniem Bogdana Warchoła, z każdym rodzajem biomasy należy postępować inaczej. Trociny należy wysoko hałdować i w miarę możliwości jak najmocniej zagęszczać, usuwając powietrze z przestrzeni między biomasą. Zrębki tartaczne, w zależności od frakcji można zagęszczać, ale nie należy wysoko hałdować, natomiast zrębków wierzby i leśnych nie należy zagęszczać, dając szansę na odparowanie i odprowadzenie ciepła z procesów gnilnych.

W miarę możliwości i dostępnych placów należy tworzyć jak największą liczbę rozdzielonych hałd biomasy oraz pamiętać o rotacji biomasy. Konieczne jest także prowadzenie stałej kontroli nad temperaturą hałd oraz: nie można popadać w rutynę. Trzeba być czujnym!

Wiodącymi zagadnieniami omawianymi w trakcie ostrołęckiego Forum były: produkcja, kontraktowanie i logistyka biomasy. Temat okazał się na tyle istotny, iż mieliśmy okazję gościć przedstawicieli Ministerstw i urzędów państwowych, wszystkich grup energetycznych oraz wielu dostawców biomasy, pośredników i firmy logistyczne.

Konferencję zainaugurował Pan Janusz Pilitowski, Kierujący Departamentem Energii Odnawialnej w Ministerstwie Gospodarki wystąpieniem na temat nowej ustawy o OZE. Mówił o perspektywach oraz obowiązkach przedsiębiorców w obliczu nowego prawa, jak również o wpływie nowelizacji rozporządzenia MG na rynek biomasy w Polsce. W temacie „Istniejący potencjał w zakresie biomasy z upraw energetycznych w Polsce – czy jest szansa na rozwój plantacji energetycznych?” wystąpił prof. Antoni Faber z Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach. Dr inż. Agnieszka Krawczyk, Kierownik, Działu Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Opolskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego omówiła natomiast doświadczenia praktyczne w zakresie zakładania i rozwoju plantacji energetycznych, w tym m.in. jakie grunty najlepiej jest przeznaczać pod uprawę takich roślin i czy lepiej jest zainwestować w rośliny jednoroczne czy wieloletnie.

Ciekawy temat – Formuły handlu biomasą - zaprezentował Pan Wojciech Mazurkiewicz, Prezes Zarządu AES Sp. z o.o. Słuchacze mieli okazję zapoznać się z możliwościami kontraktacji i rozliczania dostaw biomasy obecnie i w perspektywie kilku kolejnych lat, ale też poznać plany i doświadczenia związane ze spalaniem biomasy w kilku grupach energetycznych oraz w przemyśle papierniczym, w tym doświadczenia ENERGA Elektrownie Ostrołęka SA (które omówił Pan Piotr Mrozek, Wiceprezes Zarządu, Dyrektor ds. Technicznych, ENERGA Elektrownie Ostrołęka SA).

W ramach bloku tematycznego: dostawy biomasy i ocena jakości swoje wystąpienia mieli: prof. Wojciech Lis, Katedra Ekonomiki i Organizacji Drzewnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (Przemysł palet drewnianych a biomasa dla energetyki),Pan Jan Bocian, Prezes Polskie Składy Biomasy S.A. w organizacji, Prezes Research Innovation Group Sp. z o.o. (Biomasa nieleśna: pozyskanie, logistyka i przetwarzanie do biopaliw stałych), Pan Artur Milewski, Podkomisarz celny, Zastępca Naczelnika, Urząd Celny w Łomży (BIOMASA – aspekty importu spoza rynku wspólnotowego), dr inż. Jarosław Zuwała, Dyrektor Centrum Badań Technologicznych, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu (Skumulowana emisja CO₂ związana z transportem biomasy drogą morską).

Wymogi zabezpieczeń p-poż. w zakresie magazynowania, transportu i składowania biomasy u wytwórcy energii omówił dr inż. Władysław Węgrzyn, Adiunkt, Instytut Edukacji Technicznej I Bezpieczeństwa, Zakład Podstaw Techniki i Inżynierii Bezpieczeństwa, Akademia im. Jana Długosza w  Częstochowie.

Statystyki Forum:

330 zarejestrowanych uczestników – w głównej mierze z Polski, ale także z Holandii, Ukrainy, Litwy, Łotwy i Szwecji.

30 prelekcji

45 firm zaangażowanych w organizację – w tym Patron Honorowy: Ministerstwo Gospodarki, Patron Merytoryczny: Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla z Zabrza, Srebrny Sponsor: CTL Logistics Sp. z o.o., Sponsor Business Party: Freightliner PL Sp. z o.o., Sponsor Bloku dot. Kontraktowania: AES Sp. z o.o., Partnerzy oraz Patroni Medialni.

Kolejna edycja Forum odbędzie się w dniach 21-22 marca 2013, tym razem w Katowicach.

Agnieszka Kozłowska i Renata Kałużna, SC Consulting, PowerMeetings.pl