Inteligentne sieci energetyczne – główne wyzwania i trendy

Inteligentne sieci energetyczne są jednym z najważniejszych komponentów unijnej strategii energetycznej, ale do ich powstania potrzebne są duże inwestycje. Wsparcie naukowe dla konkurencyjnej niskoemisyjnej gospodarki w Europie: energetyka, transport i nowe technologie to temat konferencji Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (JRC), Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polskiej Akademii Nauk, która odbyła się 7 lipca w Warszawie.

Konferencja z udziałem prof. Marii Elżbiety Orłowskiej, sekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. Michała Kleibera, prezesa Polskiej Akademii Nauk i Dominique'a Ristori, dyrektora generalnego Wspólnego Centrum Badawczego (Joint Research Center) miała na celu wyjaśnienie, w jaki sposób nauka może przyczynić się do rozwiązania olbrzymich wyzwań związanych z kwestiami energetycznymi w Europie oraz jaki wkład wnosi w realizację Strategii Europa 2020, a zwłaszcza projektów: „Wydajność surowców naturalnych" i „Polityka przemysłowa w dobie globalizacji".

Nowy raport Wspólnego Centrum Badawczego (JRC), czyli ośrodka naukowo-badawczego Komisji Europejskiej, prezentuje 219 projektów dotyczących inteligentnych sieci w całej Europie. Jak podkreślał Dominique Ristori, pewne jest, że zapotrzebowanie na energię będzie wzrastać i aby zapewnić Europie bezpieczeństwo w tym zakresie, konieczny jest intensywny rozwój nowych inteligentnych sieci energetycznych. Ogromna większość tych inwestycji, wartych łącznie 5,5 mld euro, przypada na stare państwa członkowskie EU (UE15). W nowych państwach członkowskich (UE12) postępy są znacznie wolniejsze.

– W perspektywie finansowej na lata 2007-2013 na projekty związane z problematyką energetyczną przewidziano 851 mln zł. Największy projekt, opiewający na kwotę 300 mln zł, dotyczy oszczędności energii w sektorze budowlanym. W kolejnej perspektywie do dyspozycji będą środki na zapewnienie bezpieczeństwa w kontekście energii jądrowej. Zrealizowanie wielu projektów jest jednak w Polsce wyzwaniem ze względu na ograniczenia kadrowe. Stąd potrzeba inwestowania w kadry naukowe i zachęcania młodych ludzi do studiowania na inżynieryjnych kierunkach – podkreśliła minister Maria Elżbieta Orłowska.

Tymczasem minister Kleiber zwrócił uwagę na kluczowe znaczenie polityki energetycznej dla przyszłości całej gospodarki. Polska, gdzie energetyka oparta jest w większości na węglu, jest krajem wrażliwym na regulacje i powinna być szczególnie zainteresowana aktywnym uczestnictwem w europejskich rozmowach dotyczących choćby technologii czystego węgla. Tym bardziej, że Polska dysponuje dużym potencjałem, np. w zakresie geotermii.

Dzięki temu, że w raporcie zawarto pełen katalog podjętych do tej pory projektów, wyraźnie pokazuje on, w jaki sposób inteligentne sieci energetyczne ułatwiają włączanie do systemu odnawialnych źródeł energii, sprzyjają upowszechnieniu pojazdów elektrycznych, dają użytkownikom energii większą kontrolę nad poziomem zużycia energii, zapobiegają przerwom w dostawach energii elektrycznej i pozwalają szybko przywrócić dostawy wtedy, kiedy przerwa już nastąpi.

Z raportu wynika, że w koordynowaniu powstawania inteligentnych sieci energetycznych w całej Europie główną rolę odgrywają operatorzy systemów dystrybucyjnych (DSO). Ok. 27 proc. wszystkich projektów to projekty prowadzone przez DSO; przypada na nie łącznie ok. 67 proc. wszystkich inwestycji. W raporcie podkreślono jednak, że przepisy obecnie obowiązujące w państwach członkowskich częściej promują efektywność kosztową poprzez ograniczanie kosztów funkcjonowania niż przez wprowadzanie bardziej inteligentnych systemów.

Autorzy raportu ostrzegają, że zwiększenie tempa inwestycji w inteligentne sieci będzie trudne, o ile nie zostaną zmienione obecne przepisy. Regulacje powinny gwarantować sprawiedliwy podział kosztów i zysków przy tworzeniu platform usługowych, ponieważ korzyści z inteligentnych sieci obejmą wielu graczy, podczas gdy główny ciężar inwestycji spada na właścicieli i operatorów systemów energetycznych.

Inteligentne sieci energetyczne umożliwiają dwukierunkową wymianę informacji i energii pomiędzy producentami i użytkownikami, a co za tym idzie, wyższy poziom przejrzystości, który promuje odpowiedzialne i oszczędne korzystanie z energii po stronie użytkowników. Udane projekty w UE15 potwierdzają, że zaangażowanie konsumentów ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności inteligentnych systemów energetycznych, a to, co sprzyja takiemu zaangażowaniu, to zaufanie, porozumienie i wymierne korzyści. Przykładem tego mogą być nawet dziesięcioprocentowe oszczędności energii, uzyskane dzięki udostępnieniu użytkownikom w czasie rzeczywistym informacji o aktualnym poziomie zużycia i cenie energii.

Raport wskazuje, że niemal we wszystkich krajach znaczna część inwestycji jest przeznaczana na integrowanie różnych technologii dotyczących inteligentnych sieci energetycznych. Większość potrzebnych technologii już mamy, ale główna trudność polega na ich zintegrowaniu tak, by współpracowały ze sobą, od czego zależy sukces poszczególnych projektów i całej koncepcji inteligentnych sieci.

Przedmiotem dyskusji była także kwestia przyszłości energetyki jądrowej. Minister Kleiber zwrócił uwagę na liczne kontrowersje towarzyszące temu zagadnieniu wewnątrz samej Unii – szczególnie w świetle katastrofy w elektrowni Fukushima. Podczas gdy Francja dąży do silniejszego oparcia swojej gospodarki na energii jądrowej, Niemcy decydują o zamykaniu kolejnych elektrowni atomowych. Podkreślił także, że za powszechną świadomością konieczności oszczędzania energii, wciąż nie poszły wystarczające i zdecydowane decyzje. Przejawem tego może być choćby fakt, że postulat wzrostu efektywności zużycia energii o 20% (w ramach pakietu 3x20) jest jedynie zaleceniem, a nie zobowiązaniem.

Podstawowe informacje: Prezentowany katalog projektów został przygotowany przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) na wniosek Dyrekcji Generalnej ds. Energii (DG ENER), która poprosiła JRC o rozpoczęcie gromadzenia danych z myślą o stworzeniu katalogu projektów inteligentnych sieci energetycznych w Europie i przeprowadzenie analizy jakościowej wyników.

europa.eu