Nowe technologie w Świerku, m.in. dzięki dofinansowaniu z UE

Nowe materiały o niezwykłych właściwościach, urządzenia do kontroli ładunków czy przyspieszacze cząstek elementarnych zamierza rozwijać i produkować Instytut Problemów Jądrowych w Świerku m.in. dzięki unijnemu programowi Innowacyjna Gospodarka.

Instytut w 2010 r. zdobył 34 mln złotych z unijnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na rozbudowę i wyposażenie laboratoriów, mających opracowywać nowe technologie, wykorzystujące różne rodzaje promieniowania.

W ramach tego programu, IPJ będzie rozbudowywał laboratorium struktur akceleracyjnych. "Specjalizujemy się w budowie najważniejszych elementów akceleratorów elektronowych - urządzeń do przyspieszania elektronów - powiedział PAP rzecznik Instytutu dr Marek Pawłowski.

"Wygląda to jak rodzaj rury, w środku pole elektromagnetyczne drga w odpowiedni sposób i wytwarza falę, która popycha elektrony, rozpędzając je" - tłumaczy Pawłowski.

Dodał, że akceleratory mają powszechne zastosowanie w niszczeniu nowotworów, inne ich typy są używane do prześwietlania i szukania uszkodzeń w dużych konstrukcjach, jak na przykład mosty.

Jak podkreślił Pawłowski, za kilkanaście dni, IPJ podpisze umowę z CERN (Europejską Organizacją Badań Jądrowych) i będzie budował akceleratory do wstępnego przyspieszania cząstek w akceleratorze LHC, zwanym Wielkim Zderzaczem Hadronów. Te urządzenia to "nauka z najwyższej półki" - zaznaczył rzecznik.

Dzięki unijnym pieniądzom rozbudowane będzie też laboratorium wiązek jonowo-plazmowych. Jak tłumaczył Pawłowski, za pomocą wiązki plazmy - zjonizowanego gazu - lub jonów, można w znacznym stopniu zmieniać właściwości powierzchni niektórych materiałów.

W IPJ powstały dzięki tej metodzie m.in. próbki porcelany czy węgla, do których można coś przylutować.

"Możemy zmieniać właściwości gumy, którą np. pokrywa się łopaty wirników śmigłowców, tak aby miała odpowiednią odporność" - powiedział rzecznik Instytutu. Dodał, że dzięki rozbudowie laboratorium będzie można takie materiały produkować na większą skalę.

Laboratorium zamierza też wytwarzać materiały dla elektroniki, w tym dla jej najnowszych odmian jak spintronika, wykorzystująca pewne specyficzne właściwości magnetyczne elektronów.

IPJ rozpoczął też inny projekt budowy specjalizowanych akceleratorów i detektorów promieniowania. Mają one znaleźć zastosowanie przy kontroli ładunków np. na granicach i terapii nowotworów. Wartość tego programu to ponad 85,5 mln zł - z czego 67,5 mln pochodzi z unijnego programu Innowacyjna Gospodarka.

System kontroli ładunków ma umożliwiać badanie w różny sposób całych kontenerów czy samochodów ciężarowych dla wykrycia np. niebezpiecznych substancji czy przemytu. Zastosowanych ma zostać kilka metod na raz; obok zwykłego prześwietlania ma to być także naświetlanie neutronami. Pobudzone przez nie, określone substancje, jak np. materiały wybuchowe czy toksyczne odpady, zaczną z kolei emitować charakterystyczne promieniowanie, a to pozwoli na ich zdalne wykrycie.

Z kolei nowe akceleratory cząstek znajdą zastosowanie w medycynie, przede wszystkim w terapii nowotworów. Instytut ocenia, że popyt na takie urządzenia będzie rósł z powodu wzrostu zachorowań na nowotwory.

Za pieniądze z unijnego programu instytut w Świerku zamierza też zmodernizować swoją podstawową infrastrukturę techniczną i rozbudować sieć informatyczną. Jak deklaruje IPJ, projekty te pozwolą na opracowanie nowych technologii, które znajdą zastosowanie w medycynie, obronności, ochronie środowiska naturalnego, badaniach właściwości materiałów stosowanych w przemyśle i w przyszłości pozwolą zwiększyć udział innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym.

PAP - Nauka w Polsce, Wojciech Krzyczkowski