Wykorzystanie technik informatycznych w zarządzaniu oświetleniem

fot. 1. Urządzenie wspomagające spis z natury instalacji oświetleniowej w terenie

Szczegółowa informacja o instalacji oświetleniowej jest podstawowym elementem wpływającym na sprawne zarządzania majątkiem oświetleniowym. Na jej podstawie można dokładnie określić wartość zawieranych kontraktów oraz oszacować ryzyko związane z prowadzeniem usługi oświetleniowej. Daje ona również możliwość opracowywania dokładnych zestawień stanu technicznego instalacji, przygotowywania planów prac eksploatacyjnych i inwestycyjnych oraz prowadzenie stałego nadzoru nad majątkiem. Do zarządzania tą informacją konieczne jest wdrożenie nowoczesnych narzędzi informatycznych dostępnych na rynku. Współczesne narzędzia informatyczne dają nam pewność właściwego użycia tej informacji w celu zapewnienia najwyższej jakości świadczonych usług.

Opis narzędzi informatycznych wykorzystywanych w zarządzaniu majątkiem oświetleniowym 

Mówiąc o instalacji oświetleniowej nie mamy na myśli tylko „punktów świetlnych” [1] przywołanych w art. 3 pkt. 22 Prawa energetycznego, ale również wszystkie urządzenia związane z dostarczeniem energii elektrycznej od miejsca przyłączenia do źródeł światła, tj. przewody i kable elektroenergetyczne, oprawy oświetleniowe, konstrukcje wsporcze, urządzenia zabezpieczające, sterujące i pomiarowe wraz z ich obudowami. Całość tworzy kompletny i zdatny do użytku składnik majątkowy zgodnie z art. 3 pkt. 1 ust. 15 ustawy O rachunkowości [2]. Każdy ze składników służy do oświetlania miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy. Ilość instalacji (składników majątkowych) znajdujących się na terenie administrowanym przez gminę zależy od wielkości gminy, sieci dróg i stopnia zurbanizowania, tworząc mniej lub bardziej skomplikowaną strukturę majątkową.

Teren działania ENEA S.A. pod kątem gospodarki oświetleniowej obejmuje 339 gmin, w skład których wchodzi ok. 5,3 tysiąca miejscowości i ok. 20 tysięcy składników. Większość instalacji oświetleniowej została zabudowana na przełomie lat 70. i 80., gdzie technika informatyczna dopiero zaczynała się tworzyć. W tamtych czasach opierano się głównie na dokumentach w wersji papierowej, tj. dokumentacji projektowej, kartach obiektów inwentarzowych, zestawień zbiorczych, ręcznie rysowanych schematach sieci, mapach sztabowych czy topograficznych. Przez cały okres użytkowania instalacji informacja techniczna ulegała degradacji. Duży wpływ na to mogły mieć zrealizowane od tego okresu inwestycję związane z modernizacją, rozbudową i przebudową instalacji oświetleniowej i tym samym szybkiej aktualizacji dokumentów źródłowych.

W latach 90. nastąpiła intensywna informatyzacja, w wyniku której do prowadzenia ewidencji majątkowej i technicznej zaczęto stosować oprogramowanie baz danych – Approach 3.0, Approach 97 [3], Microsoft Access 97 [4], SAP [5] – dla działów księgowości, które znacznie przyspieszało pozyskiwanie informacji o liczbie urządzeń oświetleniowych na terenie danej gminy czy Rejonu Dystrybucji. Dzięki temu planowanie prac eksploatacyjnych i realizacja samych zadań związanych z prowadzeniem ruchu na majątku oświetleniowym stawało się bardziej efektywne. Niemniej jednak informacja ta nadal nie była pełna. Miało to odzwierciedlenie w zawieranych w tamtym okresie umowach dotyczących utrzymania instalacji oświetleniowych. Wartość umowy była sprowadzana do tzw. punktu świetlnego, co niejednokrotnie powodowało, że zawierane kontrakty były niedoszacowane.

Wraz z wprowadzeniem arkuszy kalkulacyjnych, np. Microsoft Excell [6], Lotus 1-2-3 [3], pojawiły się dokładne zestawienia urządzeń, a przy zastosowaniu oprogramowania CAD [7], np. AutoCAD [8], MicroStation [6], ArCADia-INTELLICAD [9] można było uzyskać dokładniejsze schematy instalacji oświetleniowej. Przykład pokazano na rysunku 1.

a)	b)
Rys. 1. Schemat instalacji oświetleniowej wykonany w programie MicroStation: a) teren miasta, b) obszar wiejski

Oprogramowanie takie dobrze się sprawdzało przy obsłudze składników majątkowych znajdujących się na terenie jednej lub kilku gmin. Sprawa komplikowała się przy zarządzaniu majątkiem znajdującym się na obszarze kilkuset gmin, które były obsługiwane przez kilkanaście Rejonów Dystrybucji. Mnogość rozwiązań informatycznych, brak bezpośredniej dostępności do informacji, spowolniony przepływ informacji o zmianach w sieci i tym samym brak kontroli nad aktualizacją danych często ograniczały sprawne zarządzanie majątkiem. Rozwiązaniem tych problemów stają się Systemy Informacji Geograficznej [10], nazywanych w skrócie GIS, służące do gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych w celu, między innymi, wspomagania procesu decyzyjnego. Każdy system GIS składa się z bazy danych geograficznych, sprzętu komputerowego i oprogramowania.

System wspomagający zarządzanie majątkiem oświetleniowym 

Jednym z systemów wspomagających zarządzanie majątkiem oświetleniowym może być system Facilplus Spatial [11]. Stanowi on wszechstronne rozwiązanie tworząc bazę dla całej rodziny systemów zarządzania zasobami przestrzennymi. Aplikacje zbudowane na bazie tej platformy wspomagają pracę przedsiębiorstw sieciowych, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów, w których działalności wymagany jest szybki dostęp do danych geograficznych.

Pozwalają na efektywne zarządzanie zasobami przestrzennymi, wykonywanie zaawansowanych analiz i zestawień oraz zarządzanie dokumentacją. Facil Spatial to rozwiązanie całkowicie oparte na technologii internetowej, gdzie wszystkie informacje przechowywane są na centralnym serwerze. Dzięki temu po wprowadzeniu informacji mogą być wykorzystane i modyfikowane przez innych użytkowników, którzy posiadają odpowiednie uprawnienia. Pozwala to uniknąć powielania tych samych informacji oraz ogranicza dodatkowe koszty wynikające z duplikowania pracy.

Wersja mobilna systemu Facilplus Spatial jest rozwinięciem aplikacji stanowiskowej, która pozwala zbierać dane w terenie podczas spisu z natury, oględzin i przeglądów sieci. Dane zbierane są przy wykorzystaniu wydajnego urządzenia klasy tablet oraz przemysłowego urządzenia GPS. W trakcie procesu zbierania danych użytkownik posiada pełną informację na temat topologii sieci, która jest dynamicznie tworzona i wyświetlana na ekranie tabletu (fot. 1). Pozwala to uniknąć licznych pomyłek i problemów z późniejszym stanowiskowym przerysowaniem sieci w biurze na podstawie dokumentacji papierowej. System jest również wyposażony w procedury weryfikujące prawidłowość i poprawność wprowadzanych danych, gwarantujące więc możliwość wykorzystania danych np. podczas obliczeń sieciowych oraz generowania licznych zestawień i raportów.

Warunkiem koniecznym do pełnego wykorzystania potencjału drzemiącego w takim systemie jest pozyskanie dokładnej informacji o instalacji oświetleniowej. Bez niej żaden system nie będzie mógł w pełni wspierać zarządzania majątkiem oświetleniowym.

Spis z natury jako podstawa do uruchomienia systemów zarządzania majątkiem oświetleniowym 

ENEA S.A., bazując na wieloletnich doświadczeniach w zarządzaniu majątkiem oświetleniowym, uruchomiła projekt inwentaryzacji instalacji oświetleniowej, którego celem było pozyskanie dokładnej informacji technicznej o instalacji oświetleniowej stanowiących majątek Grupy ENEA. Pierwszym etapem był spis z natury instalacji oświetleniowej.

W trakcie spisu identyfikowano urządzenia (składniki majątkowe) znajdujące się w terenie. Spisu dokonywano z wykorzystaniem urządzeń mobilnych (fot. 1), korzystając ze specjalnie przygotowanego systemu informatycznego Facilplus Spatial w wersji mobilnej. Dzięki temu procesowi uzyskano pełen schemat sieci oświetleniowej wraz z dokładnym opisem technicznym. Spisana instalacja oświetleniowa była identyfikowana na podstawie danych źródłowych, np.: książek majątkowych, danych z systemów księgowych (SAP), umów eksploatacyjnych dotyczących instalacji oświetleniowej itp. Na tej podstawie ustalony został właściciel poszczególnych urządzeń wchodzących w skład instalacji. Instalacje oświetleniowe (urządzenia) zostały zgrupowane według przebiegów elektrycznych wychodzących od szafki oświetleniowej. W ten sposób uzyskano ok. 20 tysięcy zestawień inwentarzowych ukazujących instalację oświetleniowe w sposób umożliwiający ich identyfikację w strukturze majątkowej.

Najmniejszą jednostką inwentarzową w nowym systemie jest szafka oświetleniowa wraz z zasilanymi z nią instalacjami oświetleniowymi. W skład takiego składnika majątkowego wchodzą np.: linie zasilające, oprawy, słupy itp. Dzięki temu możliwe jest identyfikowanie składnika majątkowego w systemie księgowym, jak i w terenie dzięki dodatkowym systemom komunikacji i wizualizacji oraz systemowi informacji technicznej.

Wszystkie te systemy opierają się na jednakowym fundamencie - jednostce inwentarzowej - i tym samym gwarantują spójność generowanych informacji.