Przemysł elektrotechniczny w Polsce w okresie 2005–2010

fot. Elektrotim

Przemysł elektrotechniczny przetrwał pierwszą falę kryzysu w stosunkowo dobrej formie. Świadczą o tym dane ekonomiczne. Systematyka gromadzenia danych ulega okresowym modyfikacjom związanym z całkowitym dostosowaniem naszej sprawozdawczości do reguł europejskich.

Postęp techniczny i technologiczny powoduje kreowanie nowych towarów rynkowych, często nieznanych jeszcze kilka lat temu. Przykładem mogą być odtwarzacze mp3, palmtopy, tablety – urządzenia łączące telefonię komórkową z internetem i komputerami. Sprawozdawczość staje przed ciągłą potrzebą modyfikowania zasad grupowania towarów lub określania nowych rodzajów działalności gospodarczej. Obecnie w Europie zostały zdefiniowane na nowo sektory przemysłowe, dla których jest tworzona sektorowa polityka gospodarcza. Są to: biotechnologia, chemikalia, drzewnictwo, papiernictwo, poligrafia, górnictwo, metale i minerały, inżynieria elektryczna EEI, konstrukcja – budownictwo, meble, metrologia prawna i towary paczkowane, obuwie, pojazdy, przemysł lotniczy i kosmonautyczny, przemysł morski, obronny, skórzany, spożywczy, radiowe i telekomunikacyjne urządzenia końcowe, sektor ochrony zdrowia – leki, technologie informacyjne i komunikacyjne, tekstylia i odzież, turystyka, urządzenia ciśnieniowe i gazowe, urządzenia mechaniczne, zabawki. Taki podział nie do końca odzwierciedla statystyki. Obecnie polska statystyka prowadzona przez GUS wyodrębnia:

• Polską Klasyfikację Działalności PKD 2007,
• Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług PKWiU 2008,
• Polską Scaloną Nomenklaturę Towarową Handlu Zagranicznego (PCN).

W PKD 2007 można poszukiwać danych na temat firm mających w systemie REGON wpisaną określoną działalność. Dział 27. – Produkcja Urządzeń Elektrycznych zawiera producentów kabli, transformatorów, silników, AGD, oświetlenia, aparatury i osprzętu. Należy zdawać sobie sprawę, że firmy często rejestrując działalność nie przywiązywały wagi do podania właściwego numeru z PKD, odpowiadającego aktualnemu największemu wolumenowi rodzajowemu produkcji. Producent plastikowych rur elektroinstalacyjnych ma wpisany w REGON dział 22. z grupy Produkcja Wyrobów z Tworzyw Sztucznych.

Według systematyki PKWiU 2008 produkty naszego przemysłu występują głównie w dziale 27. Urządzenia Elektryczne i Nieelektryczny Sprzęt Gospodarstwa Domowego. Dział ten zawiera takie produkty jak: silniki, transformatory, zespoły prądotwórcze, stateczniki, aparatura rozdzielcza i sterownicza, bezpieczniki, przekaźniki, tablice sterownicze, baterie i akumulatory, przewody i kable, sprzęt instalacyjny, wtyczki, gniazda, sprzęt oświetleniowy, żarówki, izolatory, sprzęt do lutowania i spawania, elektromagnesy, rezystory, kondensatory. Dołączono do tego działu cały sprzęt AGD – poprzednio umieszczony gdzie indziej – i to zarówno elektryczny (pralki, lodówki, mikrofale), jak również kuchenki gazowe. 

Elektronika i telekomunikacja są w odrębnym dziale 26. Znajdują się tam następujące grupy towarowe: telefony, radia, telewizory, monitory, komputery, laptopy, netbooki, bankomaty, terminale kasowe, liczniki energii, wody, gazu, kamery, anteny, odtwarzacze CD i DVD, mikrofony, słuchawki, aparaty elektrodiagnostyczne, urządzenia optyczne, lasery oraz pamięci i dyski magnetyczne. Statystyka handlu zagranicznego kieruje się jeszcze inną systematyką agregacji produktów. Jest to Polska Scalona Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego (PCN) powiązana z taryfami celnymi.

Przemysł w sprawozdawczości jest podzielony na trzy główne grupy:

• górnictwo i kopalnictwo,
• zaopatrzenie w energię, gaz i wodę,
• przetwórstwo przemysłowe.

Podstawą niniejszej analizy są dane statystyczne zaczerpnięte z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego. Wyniki, jakie osiągnął przemysł elektryczny będziemy odnosić niekiedy do całości przetwórstwa przemysłowego jako do kategorii szerszej, w której się zawieramy.

Sprzedaż urządzeń elektrycznych – od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. – rośnie w bardzo stabilnym, szybkim tempie – ujęcie wartościowe w cenach bieżących. Kryzys w latach 2008–2009 wyraża spadek sprzedaży w przemyśle przetwórczym o 3,63% w roku 2009 w stosunku do roku 2008. Rok 2010 jest już powrotem na ścieżkę szybkiego wzrostu aż o 13,7% w stosunku do roku 2009.

TABELA I. Wartość sprzedaży w przemyśle elektrycznym i przetwórczym (mln zł):

Sektor elektryczny był odporny nawet na kryzys roku 2009 i nie zanotowano spadku wartości sprzedaży. Oczywiście niektóre grupy produktów w sektorze elektrycznym też miały spadki w roku 2009 w stosunku do roku poprzedniego.

Najbardziej wyraźny był spadek produkcji i sprzedaży wyrobów kablowych, silnie powiązanych z budownictwem. W roku 2011 – według najnowszych danych – wystąpiła dodatnia dynamika wynosząca 109,3% (okres od stycznia do sierpnia 2011 r. do analogicznego okresu w roku 2010). Wzrósł udział naszego sektora w całości przetwórstwa przemysłowego z 3,41 do 4,55%. Zatrudnienie w przemyśle elektrycznym w roku 2010 wynosiło 86,6 tys. osób i było niższe w stosunku rok do roku o 1,3%, co przy wzroście sprzedaży przekłada się na wzrost wydajności pracy o 11,9%. Przeciętna płaca brutto w tym sektorze wynosiła 3311,95 zł.

Wyniki finansowe firm o zatrudnieniu ponad 49 osób uległy w roku 2010 istotnej poprawie. Rentowność obrotu netto wzrosła z 4,8 do 6,1%. Dodatni wynik finansowy wykazuje 91,7% firm. Korzystając z rejestru REGON można ustalić, że na koniec 2010 roku w Polsce w całej gospodarce były 3 909 802 podmioty gospodarcze, w tym:

• 2 942 965 zarejestrowanych jako osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
• 576 925 spółek handlowych, w tym 68 325 z udziałem kapitału zagranicznego,
• 271 869 spółek cywilnych/jawnych,
• 17 156 spółdzielni,
• 246 przedsiębiorstw państwowych,
• 101 354 innych podmiotów, np. fundacji, stowarzyszeń, izb, towarzystw.

Przetwórstwem przemysłowym zajmowało się 181 610 podmiotów gospodarczych. Produkcją urządzeń elektrycznych w roku 2009 zajmowało się 2301 firm, tj. 1,27% firm, w tym 9 państwowych.Taka stosunkowo mała grupa firm ma udział w wolumenie wartości produkcji w wysokości 4,46%. Firm o zatrudnieniu przekraczającym 9 osób było 606, z następującym podziałem według wielkości sprzedaży: 116 firm (do 2 mln zł), 145 firm (2–5 mln zł), 103 firmy (5–10 mln zł), 88 firm (10–20 mln zł), 64 firmy (20–40 mln zł), 90 firm (ponad 40 mln zł).

W tabeli II zestawiono wielkości produkcji wyrobów przemysłowych w sektorze urządzeń elektrycznych. Dla zobrazowania sytuacji wyrobów elektrycznych na rynku polskim należy przyjrzeć się również eksportowi i importowi (dysponujemy danymi za rok 2009 – urządzenia elektryczne, według systematyki PKWiU dział 27.): eksport – 29 440,7 mln zł, w tym do UE 21 008,5 mln zł, import 24 839,0 mln zł, w tym z UE 15 623,4 mln zł.

TABELA II. Produkcja wyrobów przemysłowych w sektorze urządzeń elektrycznych:

Wielkość polskiego rynku elektrycznego można z pewnym przybliżeniem wyznaczyć wg reguły rynek = produkcja sprzedana – eksport + import. Polski rynek elektryczny w roku 2009 miał więc wielkość (wg przytoczonej reguły) 34 379  –  29 440 + 24 839 = 29 778 mln zł.

Udział poszczególnych grup towarowych wg PCN w eksporcie i imporcie w 2010 r. wartościowo przedstawiono w tabeli III. Nasz sektor notuje dobry wynik – sporą nadwyżkę bilansową handlu zagranicznego.

TABELA III. Udział grup towarowych wg PCN w 2010 roku:

Oceniając rozwój przemysłu elektrotechnicznego w Polsce w ciągu ostatnich dwudziestu lat, a szczególnie w okresie ostatnich sześciu lat przynależności do UE można stwierdzić, że jesteśmy sektorem wzorcowym. Wiele dawnych, dużych firm państwowych odnalazło nową drogę rozwojową pod kierownictwem kapitału zagranicznego, inne sprywatyzowały się i pozostają spółkami kapitału polskiego.

Wreszcie wiele dawnych produkcyjnych zakładów rzemieślniczych przeżyło wspaniały rozwój i są to piękne, nowoczesne firmy niczym nie ustępujące zakładom z zachodniej Europy.

Wyniki liczbowe mówią same za siebie, możemy być tylko dumni, że nie ulegliśmy fali pesymizmu i jesteśmy nadal na fali wznoszącej. Podczas niedawnych obchodów 65. rocznicy działalności Instytutu Elektrotechniki w Warszawie wielu zasłużonych inżynierów przypominało, że już w przedwojennej Polsce powstały silne podwaliny przemysłu elektrotechnicznego. Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki przygotowuje się do wydania monografii opisującej pełne dzieje tego przemysłu. Uważamy za właściwy tytuł dla tej książki „Przemysł elektrotechniczny – polska specjalność gospodarcza”. Zwrócimy się do wszystkich najlepszych firm o pomoc w opracowaniu opisu historii oraz przede wszystkim współczesności naszych firm.

Autor: Janusz Nowastowski