Gigantyczny laser powstanie w Świerku

fot. XFEL

PolFEL, laser na swobodnych elektronach ma powstać przy Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku

Konsorcjum państw posiadających laser na swobodnych elektronach (Niemcy, Włochy, Wielka Brytania) lub planujących budowę tego typu urządzeń (m.in. Polska) postanowiły zacieśnić współpracę. Podpisanie porozumienia odbyło się w czwartek, 31 maja br, w ośrodku badawczym DESY w Hamburgu. Ze strony polskiej podpis złożył prof. Grzegorz Wrochna, dyrektor Narodowego Centrum Badań Jądrowych. W ramach porozumienia prowadzone będą prace w zespołach roboczych, w których naukowcy wymieniać się będą informacjami na temat realizowanych projektów oraz zdobytymi doświadczeniami.

Lasery na swobodnych elektronach (z ang. FEL – Free-Electron Laser) to najbardziej zaawansowane technologicznie urządzenia badawcze współczesnej nauki. Możliwości badania złożonych struktur materii nieożywionej i organizmów żywych oraz badania procesów biologicznych i chemicznych w mikroskali otwierają zupełnie nowe możliwości dla nauki i jej praktycznych zastosowań. Obecnie na świecie pracuje dopiero kilka takich urządzeń, ale budowane i planowane są kolejne.

- Jestem przekonany, że wypracowana forma współpracy wśród europejskich ośrodków naukowych będzie impulsem do rozpoczęcia budowy pierwszego polskiego lasera na swobodnych elektronach. Przygotowana w Narodowym Centrum Badań Jądrowych koncepcja Polfela obecnie znajduje się na liście rezerwowej projektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego. Mamy nadzieję, że jeszcze w tym roku zapadnie decyzja o finansowaniu przedsięwzięcia i będziemy mogli rozpocząć prace związane z jego powstaniem – mówi prof. Grzegorz Wrochna, dyrektor Narodowego Centrum Badań Jądrowych.

Naukowcy z Narodowego Centrum Badań Jądrowych przygotowali wszystkie założenia do budowy jednego z największych narzędzi badawczych w Europie. Polski laser na swobodnych elektronach wybudowany zostanie z Otwocku-Świerku, gdzie jest nie tylko odpowiednia infrastruktura z wymaganymi systemami bezpieczeństwa ale przede wszystkim zgromadzona została kadra naukowa mająca duże doświadczenie w budowie podobnych urządzeń, m.in. XFELa.

Fot. Wizualizacja obiektu POLFEL

Od 2009 roku grupa 12 europejskich państw, w tym Polski, realizuje projekt XFEL o wartości 1,1 miliarda euro – budowę laseru na swobodnych elektronach w Niemczech. Instalacja rozciągająca się od ośrodka naukowego DESY w Hamburgu aż do sąsiedniego miasteczka Schenefeld o długości 3,4 km umieszczona jest w podziemnych tunelach o głębokości dochodzącej do 40 metrów. W 2015 roku planuje się zakończenie budowy wszystkich obiektów i uruchomienie badań. Urządzenie będzie generowało dziesiątki tysięcy razy na sekundę ultrakrótkie impulsy światła laserowego, o natężeniu miliardy razy przewyższającym intensywność wiązek emitowanych przez najlepsze konwencjonalne źródła promieniowania rentgenowskiego. Dzięki niemu naukowcy będą mogli obrazować szczegółową strukturę wirusów (opracowanie przyszłych lekarstw), wnikać w molekularne mechanizmy funkcjonowania komórek, rejestrować trójwymiarowe obrazy obiektów nanoświata, filmować przebieg reakcji chemicznych (np. proces formowania się lub zrywania wiązania chemicznego) a także zgłębiać procesy zachodzące we wnętrzu planet i gwiazd. Urządzenie umożliwi również modyfikacje istniejących materiałów jak i opracowanie zupełnie nowych.

Źródło: NCBJ