O środowisku pracy dyspozytora ruchu sieciowego

fot. Sala dyspozycji mocy operatora PSE-Operator S.A. (Polska) [2]

Praca dyspozytora, organizującego elementy życia społecznego i gospodarczego, które muszą być świadczone całą dobę z powodu niezbędności usług lub procesów technologicznych wymagających ciągłości obsługi , ma swoją specyfikę. Rozważania w artykule dotyczą organizacji pracy, ergonomicznych stanowisk i kreślą wizję stanowiska dyspozytora, zwłaszcza ruchu sieciowego, na przyszłość.

„Każda bez wyjątku nowa technologia ma awers korzyści i zarazem rewers nowych, nieznanych dotąd bied” - Stanisław Lem

W ostatnim okresie wzrosło zainteresowanie pracą dyspozytorów ruchu lotniczego, kolejowego czy pogotowia ratunkowego. Przyczyniają się do tego nadzwyczajne przypadki prowadzące do wypadków lub ratowania osób w zagrożeniu życia. Kiedy energetyką nie wstrząsają blackouty czy rozległe awarie praca dyspozytorów ruchu pozostaje w cieniu zainteresowania. Warto zatem przyjrzeć się, jakie cechy i wymagania stawiane są różnym dyspozytorom, choć większość z nich odpowiedzialną pracę wykonuje w podobnych warunkach: w specjalistycznych dyspozytorniach, na specjalnych fotelach i przy telefonie.

Utrwalony społecznie obraz dyspozytora to osoba dyspozycyjna, o wysokich lub bardzo wysokich i specjalistycznych kwalifikacjach zawodowych oraz o ponadprzeciętnych cechach osobowościowych. Praca dyspozytora w energetyce jest podobna.

W okresach zrównoważonej, zbilansowanej pracy systemu elektroenergetycznego (SE) może być jednak interpretowana jako monotonna. Sporym wyzwaniem dla niektórych dyspozytorów mogą być zmiany nocne, podczas których organizm wyrwany ze swojego naturalnego cyklu może wykazywać oznaki znużenia, zmęczenia czy senności. Poczucie komfortu będące pochodną wielogodzinnego czuwania w pozycji siedzącej, będące jednocześnie stanem zawieszenia pomiędzy aktywnością (pozycja wyprostowana) i stanem całkowitego odpoczynku (pozycja leżąca) może być złudne. Wysiłek psychiczny polegający na konieczności koncentrowania uwagi w długich okresach, wielowątkowość nadzorowanych procesów i duża odpowiedzialność za podejmowane decyzje, mogą skutkować całkowitym zatopieniem w wykonywanej pracy, z pominięciem konieczności zachowania w czasie pracy ogólnych zasad dotyczących prawidłowej postawy ciała.

Miejscem pracy dyspozytora SE jest sala dyspozycji mocy wyposażona w makietę zarządzanego systemu elektroenergetycznego przedstawiającą linie elektroenergetyczne, stanowiące połączenia pomiędzy poszczególnymi stacjami elektroenergetycznymi. Stanowisko pracy dyspozytora SEE wyposażone jest w komputer oraz kilka monitorów pokazujących wszystkie najważniejsze mierzone parametry systemu oraz ich wizualizacje. Dodatkowym narzędziem pracy jest telefon. W celu zilustrowania przedmiotu artykułu przedstawiono przykładowe sale dyspozycji mocy (rys. 1 – 5) oraz inne rozwiązania centrów nadzoru różnych gałęzi przemysłu (rys. 6 – 10).

Rys. 1. Sala dyspozycji mocy ERCOT (Electricity Reliability Council of Texas – USA)
 

Rys. 2. Sala dyspozycji mocy operatora REE (Red Eléctrica de España) – Hiszpania
 

Rys. 3. Sala dyspozycji mocy w elektrowni węglowej J-Power Isogo w Jokohamie (Japonia)

Rys. 4. Sala dyspozycji mocy w elektrowni wodnej Itaipu na rzece Parana (Brazylia)
 

Rys. 5. Sala dyspozycji mocy w elektrowni atmowej Devis-Besse w Oak Harbor w stanie Ohio (USA)