Sterowanie oświetleniem za pomocą przekaźnika bistabilnego lub wielofunkcyjnego

Bardzo często zachodzi potrzeba sterowania oświetleniem lub jakiś innym urządzeniem z kilku różnych miejsc. Zamiast tradycyjnej kombinacji łączników krzyżowych i schodowych dobrym pomysłem będzie użycie przekaźników bistabilnych. Dzięki nim, prąd odbiornika nie przepływa bezpośrednio przez nawet kilkanaście zestyków łączników. Eliminuje to znane nam problemy iskrzenia w łącznikach i mrugania źródeł światła.

Dodatkowo, zastąpienie tradycyjnego sterowania, sterowaniem przy pomocy przekaźnika i przycisków monostabilnych - dzwonkowych daje nam tę przewagę, że łączniki zawsze pozostają w tej samej pozycji, co ma niemałe znaczenie przy estetyce osprzętu przy kilku łącznikach w ramce.

Na warsztat bierzemy dwa przekaźniki instalacyjne marki Finder:

1. FINDER 13.81.8.230.0000 Elektroniczny przekaźnik impulsowy 1Z 16A 230V AC 17,5mm 350-100W https://amper.pl/elektroniczny-przekaznik-impulsowy-1z-16a-230v-ac-17-5mm-350-100w-13-81-8-230-0000 
2. FINDER 13.61.8.230.0000 Przekaźnik czasowy 0,5- 20min 1Z 16A 230V AC wielofunkcyjny z funkcją restartu https://amper.pl/przekaznik-czasowy-0-5-20min-1z-16a-230v-ac-wielofunkcyjny-z-funkcja-restartu-13-61-8-230-0000

Pierwszy z nich, to jednofunkcyjny przekaźnik bistabilny, który pomoże pozbyć się problemów o których przed chwilą wspomniałem. Oferuje on załączanie oświetlenie z kilku różnych miejsc przy pomocy przycisków chwilowych zwykłych lub podświetlanych.

Drugi przekaźnik to bardziej rozwinięte rozwiązanie pozwalające w prosty sposób zrobić funkcjonalną automatykę. Posiada on kilka różnych funkcji. Oprócz opcji zwykłego przekaźnika bistabilnego znajdziemy tu funkcję bistabilnego przekaźnika czasowego, przekaźnika monostabilnego oraz funkcję stałego załączenia.

Zaletą obu przekaźników jest to, że każdy pozwala na podłączenie odbiornika o prądzie do 16A. Ich styki są wzmocnione, czyli odporne na udary prądowe rzędu 120A w czasie 5ms. Jeśli chodzi o sterowanie oprawami ledowymi, czyli urządzeniami o znacznym prądzie rozruchowym to pod jeden przekaźnik możemy podłączyć zestaw lamp o łącznej mocy 600W.

Budowa przekaźnika bistabilnego

Przekaźniki zamontowane są w obudowie o szerokości jednego modułu i przystosowane są do montażu na szynie TH35. To sprawia, że przystosowane są do montażu w każdej rozdzielnicy domowej, biurowej czy przemysłowej. Podłączenie przekaźników jest bardzo proste, gdyż oznaczenia i symbole elektryczne, nadrukowane są bezpośrednio przy śrubach. Dodatkowo, zaciski są zdublowane - można podłączać je uniwersalnie z obu stron co przyspiesza montaż i prace serwisowe.

Montaż przekaźnika bistabilnego

Zasilanie wprowadzamy na zaciski oznaczone jako L i N. Brązowy przewód fazowy odpowiednio na zacisk L, a niebieski przewód neutralny na zacisk L. Jeden ze styków przycisku podłączymy do zacisku oznaczonego symbolem przycisku i numerem 3. Drugi ze styków przycisku podłączamy dowolnie do przewodu fazowego lub neutralnego. Przewody neutralne i ochronne instalacji i lamp łączymy razem, a przewód fazowy lampy wprowadzamy na zacisk 4 oznaczony symbolem żarówki. Po podaniu napięcia przekaźnik jest gotowy do pracy. Naciśnięcie dowolnego przycisku powoduje załączenie oświetlenia. Ponowne naciśnięcie któregokolwiek przycisku powoduje wyłączenie oświetlenia. Do przekaźnika możemy podłączyć aż do 15 przycisków podświetlanych.

Przekaźnik wielofunkcyjny ustawiony na funkcję RI czyli bistabilną będzie zachowywał się dokładnie tak samo. Ten przekaźnik podłączyłem w podobny sposób, również korzystając z oznaczeń na obudowie. Tutaj jednak pojawia nam się dodatkowy element. Jest to przycisk RESET, czyli centralny OFF - dodatkowe wejście pozwalające na wyłączenie wszystkich obwodów z centralnego przycisku lub sterownika poprzez podanie sygnału na 3 sekundy.

Przekaźnik wielofunkcyjny mamy możliwość podłączyć na dwa sposoby. Jeden z nich to sterowanie 4-przewodowe, a drugi to sterowanie 3-przewodowe. W skrócie chodzi o to, czy przekaźnik wyzwalany będzie impulsem z przewodu fazowego czy z neutralnego.

Zasilanie wprowadzamy na zaciski oznaczone N i L, przycisk RESET podłączamy pod zacisk OFF, przyciski sterujące pod zacisk 3, a w szereg z przewodem fazowym lampy włączamy zaciski 14 i 11.Po podaniu napięcia możemy uruchomić układ. Funkcja IT to bistabilny przekaźnik czasowy. Po przyciśnięciu przycisku przekaźnik zaczyna odliczać czas ustawiony potencjometrem na obudowie, po którym automatycznie wyłączy obwód.

Kiedy oświetlenie jest uruchomione, zegar odlicza czas, to ponowne naciśnięcie przycisku spowoduje wyłączenie oświetlenia. Funkcja przekaźnika monostabilnego powoduje, że przekaźnik zachowuje się jak zwykły stycznik. Dzięki temu, możliwe jest na przykład sterowanie oświetleniem LED o niskim napięciu 12V lub 24V przy pomocy przycisków zasilanych napięciem sieciowym.

Ostania z funkcji to załączenie na stałe. Pozwala ona pominąć wszelkie przyciski i załączyć oświetlenie na stałe, bez ryzyka, że nastąpi jego przypadkowe wyłączenie. Przed każdym elektrykiem stawiane są różne wymagania co do realizacji sposobu sterowania. Dziś prosty przekaźnik bistabilny, jak i ten z wieloma funkcjami doskonale sprawdzi się w wielu aplikacjach, gdzie potrzebne jest efektywne sterowanie oświetleniem.